Vận dụng sáng tạo CNTT và trò chơi trong giờ học Luyện từ và câu nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ

PHẦN I. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn sáng kiến

Năng lực ngôn ngữ là một trong những năng lực cốt lõi của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, góp phần hình thành và phát triển cho học sinh khả năng Nghe – Nói – Đọc – Viết một cách toàn diện. Trong các phân môn Tiếng Việt ở tiểu học, Luyện từ và câu (LTVC) giữ vai trò như chiếc “xương sống” của ngôn ngữ, bởi nó cung cấp cho học sinh kiến thức nền tảng về từ loại, cấu trúc ngữ pháp và cách sử dụng câu trong giao tiếp. Khi học sinh nắm chắc LTVC, các em sẽ dễ dàng vận dụng ngôn ngữ trong cả nói và viết, từ đó nâng cao khả năng tư duy, giao tiếp và học tập ở các môn học khác. Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục hiện nay, việc dạy học LTVC theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực, gắn với ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) và tổ chức trò chơi học tập, càng có ý nghĩa quan trọng nhằm tạo hứng thú, khơi dậy sự chủ động, tích cực nơi học sinh.

Thực tế giảng dạy tại trường tiểu học cho thấy đa số học sinh lớp 5 chưa thật sự yêu thích môn LTVC. Các em thường cho rằng đây là phân môn khó, khô khan và ít hấp dẫn hơn so với Tập đọc hay Kể chuyện. Nhiều học sinh còn lúng túng khi nhận diện từ loại, đặt câu hay sử dụng câu đúng ngữ pháp trong giao tiếp hàng ngày. Một số em học thụ động, chưa chủ động tham gia các hoạt động học tập; trong khi đó giáo viên đôi khi vẫn nặng về giảng giải, ít áp dụng phương pháp dạy học mới. Ngoài ra, việc khai thác CNTT trong giảng dạy LTVC tuy đã được chú ý nhưng còn hạn chế, chủ yếu dừng lại ở trình chiếu PowerPoint đơn thuần, chưa tạo được sự tương tác mạnh mẽ giữa học sinh và bài học. Các trò chơi học tập cũng ít khi được sử dụng thường xuyên hoặc chưa có sự sáng tạo, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Điều này khiến cho chất lượng tiếp thu kiến thức của học sinh không đồng đều, một bộ phận học sinh chưa hoàn thành yêu cầu môn học.

Từ vai trò và thực trạng trên, có thể khẳng định rằng: muốn nâng cao chất lượng dạy học LTVC, giáo viên cần đổi mới phương pháp theo hướng tích cực, lấy học sinh làm trung tâm. Việc kết hợp linh hoạt giữa ứng dụng CNTT (thiết kế bài giảng điện tử, sử dụng video minh họa, học liệu số) với tổ chức trò chơi học tập phong phú, sáng tạo sẽ là giải pháp phù hợp để khắc phục hạn chế hiện nay. Đây không chỉ là cách tạo hứng thú, khơi dậy tính tò mò, say mê học tập cho học sinh, mà còn giúp các em phát triển năng lực ngôn ngữ một cách tự nhiên, toàn diện và bền vững. Xuất phát từ nhận thức đó, tôi chọn đề tài: “Vận dụng sáng tạo CNTT và trò chơi trong giờ học Luyện từ và câu nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ cho học sinh lớp 5” làm sáng kiến kinh nghiệm để nghiên cứu và áp dụng trong thực tiễn dạy học.

2. Mục tiêu của biện pháp

Biện pháp được xây dựng nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Việt theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực trong Chương trình GDPT 2018, đặc biệt là năng lực ngôn ngữ cho học sinh lớp 5. Thông qua việc vận dụng sáng tạo CNTT và trò chơi học tập, học sinh không chỉ nắm vững kiến thức về từ loại, ngữ pháp và cách sử dụng câu trong giao tiếp, mà còn hình thành thái độ học tập tích cực, tự tin, hứng thú hơn với phân môn Luyện từ và câu. Đồng thời, giáo viên có cơ hội nâng cao kỹ năng thiết kế và khai thác học liệu số, tổ chức các hoạt động học tập linh hoạt, sinh động, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy. Nhà trường cũng có thêm một giải pháp dạy học thực tiễn, dễ triển khai, qua đó nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình.

3. Tính mới của biện pháp

Điểm mới của sáng kiến nằm ở sự kết hợp đồng bộ giữa công nghệ thông tin và trò chơi học tập để tạo hứng thú trong giờ Luyện từ và câu. Thay vì chỉ trình chiếu bài giảng đơn thuần, giáo viên biết khai thác CNTT ở mức cao hơn: thiết kế bài giảng điện tử có tính tương tác, sử dụng video tình huống gắn với đời sống thực tế, xây dựng học liệu số trực quan và sinh động. Cùng với đó, các trò chơi học tập không chỉ được dùng để củng cố kiến thức sau bài học, mà được lồng ghép linh hoạt ở nhiều hoạt động khác nhau trong tiết dạy, giúp học sinh tham gia tích cực ngay từ khâu khởi động, luyện tập đến vận dụng. Sự kết hợp này tạo ra tiết học LTVC hấp dẫn, mới mẻ, phát huy tính chủ động và sáng tạo của học sinh, đồng thời nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức. Đây chính là điểm khác biệt so với phương pháp truyền thống trước đây vốn thiên về giảng giải và làm bài tập khô khan, ít sự tương tác và thiếu tính trải nghiệm.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của sáng kiến là việc vận dụng sáng tạo công nghệ thông tin và trò chơi học tập trong giảng dạy phân môn Luyện từ và câu lớp 5, nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ cho học sinh. Trọng tâm là tìm ra những cách thức ứng dụng CNTT và tổ chức trò chơi hiệu quả, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý, trình độ nhận thức và nhu cầu học tập của học sinh tiểu học.

Phạm vi nghiên cứu được thực hiện trong quá trình giảng dạy môn Tiếng Việt lớp 5 tại Trường Tiểu học, cụ thể tập trung vào các tiết học Luyện từ và câu. Kết quả nghiên cứu chủ yếu dựa trên việc khảo sát, áp dụng và đánh giá hiệu quả tại lớp học do bản thân trực tiếp phụ trách, đồng thời có thể tham khảo để áp dụng cho các lớp tiểu học khác trên địa bàn.

5. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình thực hiện sáng kiến, tôi sử dụng các phương pháp sau:

Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo, chương trình giáo dục phổ thông 2018, sách giáo khoa, sách giáo viên và tài liệu tham khảo về ứng dụng CNTT, trò chơi học tập trong dạy học tiểu học.

Phương pháp điều tra – khảo sát: Thực hiện khảo sát học sinh thông qua trao đổi, phiếu điều tra và quan sát thực tế để nắm bắt thực trạng học tập phân môn Luyện từ và câu.

Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành áp dụng các biện pháp vào giảng dạy LTVC lớp 5, theo dõi, điều chỉnh và rút kinh nghiệm trong quá trình thực hiện.

Phương pháp quan sát – phân tích – tổng hợp: Ghi nhận thái độ, mức độ tham gia của học sinh, phân tích kết quả học tập, so sánh trước và sau khi áp dụng biện pháp để rút ra nhận xét.

Phương pháp thống kê số liệu: Thống kê kết quả khảo sát, kiểm tra học sinh nhằm minh chứng tính khả thi và hiệu quả của sáng kiến.

Vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực để dạy môn Khoa học lớp 5 theo hướng phát triển năng lực học sinh

II. NỘI DUNG SÁNG  KIẾN

I. Cơ sở lí luận

Giáo dục tiểu học có vai trò đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Trong chương trình GDPT 2018, môn Tiếng Việt được xác định là môn học trung tâm để phát triển năng lực ngôn ngữ và giao tiếp. Trong đó, phân môn Luyện từ và câu (LTVC) giữ vị trí đặc biệt quan trọng vì cung cấp cho học sinh kiến thức về từ loại, cấu trúc câu và cách sử dụng ngôn ngữ trong đời sống. Việc dạy học LTVC không chỉ trang bị kiến thức ngữ pháp cơ bản, mà còn rèn cho học sinh khả năng tư duy ngôn ngữ, giao tiếp mạch lạc và sáng tạo.

Theo quan điểm giáo dục hiện đại, dạy học cần hướng tới phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Các phương pháp dạy học tích cực nhấn mạnh đến việc học sinh là chủ thể của hoạt động học tập, giáo viên đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn. Sự kết hợp giữa ứng dụng CNTT và trò chơi học tập là một xu hướng phù hợp, bởi CNTT giúp bài học trực quan, sinh động, còn trò chơi tạo không khí hứng thú, khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh. Các nghiên cứu giáo dục cho thấy, khi học sinh được tham gia trải nghiệm, thao tác, hợp tác và tự rút ra kiến thức, kết quả học tập và khả năng vận dụng vào thực tế sẽ cao hơn so với phương pháp truyền thống chỉ nghe – chép.

Ngoài ra, lý thuyết dạy học kiến tạo (constructivism) cũng khẳng định rằng tri thức không phải do giáo viên truyền thụ một chiều, mà do học sinh tự xây dựng thông qua tương tác với môi trường, với bạn bè và với chính trải nghiệm cá nhân. Việc giáo viên vận dụng công nghệ để tạo học liệu số, video tình huống và tổ chức trò chơi học tập chính là cách tạo ra môi trường kiến tạo, nơi học sinh được khám phá, được thử thách và được tự thể hiện. Nhờ vậy, tiết học LTVC trở nên hấp dẫn, giúp các em phát triển đồng thời cả kiến thức, kỹ năng và thái độ học tập tích cực.

Từ cơ sở lí luận trên, có thể thấy rằng đổi mới phương pháp dạy học LTVC theo hướng ứng dụng CNTT và trò chơi học tập là hoàn toàn phù hợp với mục tiêu, yêu cầu của chương trình GDPT 2018, đồng thời đáp ứng xu thế giáo dục hiện đại.

2. Cơ sở thực tiễn

Trong những năm gần đây, ngành giáo dục đã triển khai nhiều hoạt động đổi mới nhằm thực hiện Chương trình GDPT 2018. Các nhà trường đã quan tâm hơn đến việc đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và tập huấn nâng cao năng lực ứng dụng CNTT cho giáo viên. Nhiều giáo viên đã bắt đầu sử dụng bài giảng điện tử, video minh họa, phần mềm hỗ trợ trong dạy học, bước đầu tạo được sự đổi mới trong giờ học Tiếng Việt.

Tuy nhiên, thực tế dạy học LTVC ở lớp 5 vẫn còn bộc lộ những hạn chế:

Học sinh thường cho rằng môn học này khô khan, khó nhớ, dẫn đến tâm lí e ngại, ít hứng thú.

Giáo viên tuy có sử dụng CNTT nhưng còn mang tính minh họa đơn thuần, thiếu yếu tố tương tác, chưa khai thác hết khả năng của học liệu số.

Các trò chơi học tập còn được sử dụng ít hoặc chưa sáng tạo, chủ yếu mang tính chất củng cố, chưa lồng ghép linh hoạt vào các hoạt động của tiết học.

Kết quả khảo sát tại lớp 5 cho thấy số học sinh học tốt LTVC chưa cao, trong khi đó một tỉ lệ đáng kể học sinh vẫn gặp khó khăn trong việc vận dụng từ và câu vào giao tiếp.

Từ thực tiễn đó, việc nghiên cứu và áp dụng biện pháp “Vận dụng sáng tạo CNTT và trò chơi trong giờ học LTVC lớp 5” là cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn cao. Đây sẽ là cơ sở để nâng cao chất lượng dạy học, phát triển năng lực ngôn ngữ, đồng thời khơi dậy hứng thú, sự tự tin và chủ động của học sinh trong quá trình học tập.

3. Thuận lợi, khó khăn

3.1. Thuận lợi

Sự quan tâm của nhà trường: Ban giám hiệu thường xuyên chỉ đạo, tổ chức tập huấn chuyên môn, khuyến khích đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh. Cơ sở vật chất ngày càng được đầu tư, trang bị máy chiếu, máy tính, loa, kết nối internet, tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên ứng dụng CNTT.

Đội ngũ giáo viên: Bản thân giáo viên trực tiếp giảng dạy có tinh thần trách nhiệm, yêu nghề, không ngừng học hỏi và sẵn sàng đổi mới phương pháp, mạnh dạn thử nghiệm các hình thức dạy học mới để nâng cao hiệu quả giờ học.

Sự phối hợp của phụ huynh: Nhiều phụ huynh quan tâm, hỗ trợ con em trong việc học tập, đầu tư thiết bị học tập cơ bản như máy tính bảng, điện thoại thông minh, internet tại nhà, tạo điều kiện để học sinh tiếp cận công nghệ.

Đặc điểm học sinh: Học sinh lớp 5 còn hồn nhiên, ham tìm tòi, thích hoạt động trải nghiệm và trò chơi. Nếu được tổ chức hợp lí, các em rất tích cực tham gia, chủ động trong học tập và dễ dàng tiếp nhận tri thức thông qua hình thức học vui – học mà chơi.

3.2. Khó khăn

Về chương trình và phương pháp: Chương trình GDPT 2018 mới triển khai, cả giáo viên và học sinh vẫn còn nhiều bỡ ngỡ trong việc tiếp cận yêu cầu phát triển năng lực, đặc biệt là việc vận dụng CNTT gắn với trò chơi học tập.

Năng lực CNTT của giáo viên: Không phải giáo viên nào cũng thành thạo trong thiết kế học liệu số hoặc sử dụng phần mềm dạy học. Điều này có thể hạn chế sự sáng tạo, làm giảm hiệu quả giờ học.

Đặc điểm học sinh: Một số học sinh chưa có ý thức tự học, còn thụ động; khả năng sử dụng thiết bị công nghệ còn hạn chế, kỹ năng hợp tác trong nhóm chưa đồng đều.

Điều kiện gia đình: Vẫn còn học sinh có hoàn cảnh khó khăn, chưa được trang bị đầy đủ thiết bị học tập, ít được phụ huynh quan tâm sát sao, nên việc tiếp cận CNTT gặp trở ngại.

4. Khảo sát thực trạng

1. Phương pháp khảo sát

Trước khi thực hiện sáng kiến, tôi tiến hành khảo sát năng lực học tập phân môn Luyện từ và câu của học sinh lớp 5 thông qua:

Bài kiểm tra ngắn về kiến thức từ loại, cấu trúc câu, cách sử dụng dấu câu (10 câu trắc nghiệm + 2 bài tập tự luận).

Quan sát giờ học và ghi nhận thái độ, mức độ tham gia phát biểu, hợp tác trong các hoạt động.

Trao đổi nhanh với học sinh về cảm nhận đối với phân môn LTVC.

2. Kết quả khảo sát

Tổng số HS	Hoàn thành tốt	Hoàn thành	Chưa hoàn thành
35	12 (34,3%)	17 (48,6%)	6 (17,1%)

3. Nhận xét thực trạng

Kết quả khảo sát cho thấy chất lượng học tập phân môn LTVC của học sinh chưa đồng đều. Tỉ lệ học sinh đạt mức “Hoàn thành tốt” còn thấp, trong khi số em chỉ ở mức “Hoàn thành” chiếm gần một nửa, và vẫn còn một bộ phận học sinh chưa hoàn thành yêu cầu. Qua quan sát, nhiều em còn tỏ ra thụ động, thiếu hứng thú với môn học, thường ngại phát biểu, chưa mạnh dạn diễn đạt bằng lời. Một số em vẫn mắc lỗi về dùng từ, đặt câu hoặc sử dụng dấu câu. Điều này chứng tỏ nếu không có sự đổi mới trong phương pháp dạy học, đặc biệt là việc tăng cường ứng dụng CNTT và trò chơi học tập, thì việc nâng cao chất lượng môn LTVC sẽ gặp nhiều khó khăn.

5. nội dung sáng kiến

Giải pháp 1: Thiết kế bài giảng điện tử tương tác bằng PowerPoint

Trong chương trình GDPT 2018, dạy học LTVC không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức ngữ pháp, mà quan trọng hơn là hình thành cho học sinh năng lực ngôn ngữ, khả năng giao tiếp và vận dụng linh hoạt vào đời sống. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhiều tiết LTVC vẫn khô khan, học sinh dễ chán nản. Việc ứng dụng CNTT để thiết kế bài giảng điện tử tương tác sẽ giúp khắc phục tình trạng này. Bài giảng điện tử không đơn thuần là trình chiếu nội dung mà còn trở thành công cụ tổ chức các hoạt động học tập đa dạng, trực quan, sinh động, có tính tương tác cao. Qua đó, học sinh hứng thú, tích cực hơn, tiếp thu bài hiệu quả hơn và nhớ lâu hơn. Đây là giải pháp có ý nghĩa quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học LTVC, phù hợp với định hướng phát triển phẩm chất, năng lực trong Chương trình GDPT 2018.

Để thiết kế bài giảng điện tử hiệu quả, giáo viên cần tiến hành các bước sau:

Bước 1: Xác định rõ mục tiêu bài học, chọn lọc nội dung trọng tâm cần khai thác trong sách giáo khoa.

Bước 2: Thiết kế slide với hình ảnh, màu sắc hài hòa, chèn âm thanh, hiệu ứng vừa phải để tạo sự chú ý mà không gây rối mắt.

Bước 3: Tích hợp các công cụ tương tác như:

Vòng quay may mắn để gọi học sinh trả lời ngẫu nhiên.

Trắc nghiệm trực tiếp (qua ClassPoint hoặc phiếu trả lời nhanh).

Trò chơi ô chữ/kéo thả từ để học sinh tham gia ngay trên màn hình.

Ví dụ minh họa: Khi dạy bài “Mở rộng vốn từ: Hòa bình” (Tuần 6, SGK Tiếng Việt 5 – Kết nối tri thức với cuộc sống), thay vì chỉ cho học sinh liệt kê từ ngữ về hòa bình, giáo viên thiết kế một trò chơi ô chữ điện tử:

Trên màn hình xuất hiện ô chữ 8 hàng ngang, mỗi hàng là một gợi ý.

Hàng 1: Trái nghĩa với “chiến tranh” → Hòa bình.

Hàng 2: Ngày lễ quốc tế kêu gọi bảo vệ hòa bình → Quốc khánh.

Hàng 3: Tên một giải thưởng cao quý về hòa bình thế giới → Nobel.

Khi học sinh trả lời đúng, ô chữ tự động lộ ra từ khóa cuối cùng là “HÒA BÌNH”.

Trong quá trình tổ chức, giáo viên chia lớp thành 2 đội, mỗi đội lần lượt chọn hàng ngang để trả lời. Không khí lớp học trở nên sôi nổi, HS vừa ghi nhớ kiến thức, vừa rèn phản xạ ngôn ngữ.

Qua thực nghiệm, học sinh hứng thú và tập trung hơn so với tiết dạy thông thường. Các em mạnh dạn xung phong tham gia trò chơi, nắm được nhiều vốn từ liên quan đến chủ điểm, vận dụng tốt vào đặt câu và viết đoạn văn. Đặc biệt, những học sinh nhút nhát cũng tích cực hơn khi tham gia trả lời trong phần tương tác trên màn hình. Giáo viên dễ dàng kiểm tra, đánh giá mức độ tiếp thu của từng học sinh qua các câu trả lời trực tiếp. Không khí học tập nhẹ nhàng, thoải mái, giảm áp lực, tăng hiệu quả tiếp thu kiến thức.

Giải pháp 2: Sử dụng video tình huống và mô phỏng ngôn ngữ

Một trong những hạn chế của dạy học LTVC là học sinh khó hình dung việc sử dụng từ ngữ, cấu trúc câu trong giao tiếp thực tế. Nhiều em học lý thuyết nhưng không biết vận dụng trong lời nói hay viết văn. Video tình huống chính là cầu nối giữa bài học và thực tiễn, giúp học sinh quan sát ngữ cảnh cụ thể, từ đó nhận diện, phân tích và thực hành sử dụng ngôn ngữ phù hợp. Việc mô phỏng lại tình huống qua đóng vai còn giúp các em tự trải nghiệm, phát triển kỹ năng giao tiếp, tăng sự tự tin khi sử dụng tiếng Việt. Đây là phương pháp vừa trực quan, vừa gắn học với hành, giúp học sinh hiểu sâu và nhớ lâu kiến thức.

Giáo viên có thể sử dụng các đoạn video sẵn có (trên thư viện số, internet, hoặc do giáo viên tự quay), sau đó xây dựng hoạt động học tập xoay quanh video. Ngoài ra, giáo viên khuyến khích học sinh đóng vai, mô phỏng tình huống ngay tại lớp để rèn luyện kỹ năng sử dụng ngôn ngữ.

Ví dụ minh họa: Khi dạy bài “Câu cảm thán” (Tuần 8, SGK Tiếng Việt 5 – Kết nối tri thức với cuộc sống), giáo viên chuẩn bị một đoạn video ngắn (30–40 giây) trích từ hoạt hình, trong đó nhân vật reo lên khi vui mừng: “Ôi, tuyệt quá!”, hoặc than thở khi buồn: “Than ôi, buồn quá!”.

Bước 1: Cho học sinh xem video, yêu cầu các em ghi lại những câu cảm thán xuất hiện.

Bước 2: Giáo viên phân tích cấu tạo, tác dụng của câu cảm thán, so sánh với kiến thức trong SGK.

Bước 3: Chia nhóm nhỏ, mỗi nhóm nhận một tình huống (ví dụ: thắng trò chơi, gặp lại bạn cũ, bị mất đồ chơi…) và đóng vai, mô phỏng lời thoại có chứa câu cảm thán.

Bước 4: Các nhóm trình bày, lớp nhận xét, giáo viên bổ sung, chuẩn hóa kiến thức.

Cách làm này vừa giúp học sinh quan sát trực tiếp, vừa tạo cơ hội để các em thực hành sáng tạo.

3. Kết quả
Qua giờ học có sử dụng video tình huống, học sinh hiểu rõ tác dụng của câu cảm thán, không nhầm lẫn với câu kể hay câu hỏi. Các em hứng thú khi được xem hoạt hình, tích cực tham gia khi nhập vai, mạnh dạn thể hiện cảm xúc bằng lời nói. Nhiều em vốn nhút nhát đã tự tin hơn khi đứng trước lớp để đóng vai. Kết quả bài tập vận dụng trong SGK cho thấy học sinh đặt được nhiều câu cảm thán phong phú, đúng ngữ cảnh. Như vậy, việc sử dụng video tình huống và mô phỏng ngôn ngữ đã phát huy hiệu quả trong việc gắn lý thuyết với thực hành, đồng thời rèn luyện kỹ năng giao tiếp cho học sinh lớp 5.

Đối với học sinh tiểu học, trò chơi học tập luôn là một phương tiện dạy học hiệu quả. Trò chơi không chỉ tạo ra bầu không khí vui vẻ, hứng thú mà còn kích thích sự chủ động, tích cực và tinh thần thi đua trong học tập. Trong phân môn LTVC, kiến thức về từ loại, cấu trúc câu thường khô khan, khó nhớ. Nếu giáo viên biết vận dụng trò chơi phù hợp, các em sẽ dễ tiếp thu, nhớ lâu và có cơ hội rèn luyện năng lực ngôn ngữ thông qua hoạt động vui chơi. Hơn nữa, trò chơi học tập còn rèn kỹ năng hợp tác, giao tiếp, tư duy nhanh nhạy và sự tự tin của học sinh.

Giáo viên cần lựa chọn trò chơi đơn giản, dễ tổ chức trong lớp, gắn trực tiếp với nội dung bài học. Trò chơi có thể lồng ghép vào phần khởi động, luyện tập hoặc củng cố, đảm bảo tính vừa sức và phù hợp với thời lượng tiết học.

Ví dụ: Khi dạy bài “Luyện tập về danh từ, động từ, tính từ” (Tuần 4, SGK Tiếng Việt 5 – Kết nối tri thức với cuộc sống), giáo viên tổ chức trò chơi “Chiếc ghế nóng” như sau:

Bước 1: Chọn 1 học sinh ngồi vào “ghế nóng” ở giữa lớp.

Bước 2: Giáo viên hoặc các bạn trong lớp lần lượt đưa ra các câu ngắn, ví dụ: “Em bé đang nhảy dây”, “Cây phượng nở đỏ rực”.

Bước 3: Nhiệm vụ của học sinh trên ghế nóng là nhanh chóng chỉ ra trong câu có danh từ, động từ, tính từ nào.

Bước 4: Nếu học sinh trả lời đúng sẽ được tuyên dương, nếu sai bạn khác trong lớp được quyền hỗ trợ. Sau 3 lượt, ghế nóng đổi cho bạn khác.

Ngoài ra, ở các bài khác, giáo viên có thể áp dụng trò chơi “Ô chữ kì diệu” để củng cố kiến thức về quan hệ từ hoặc dấu câu. Mỗi hàng ngang là một gợi ý liên quan đến từ/câu, khi học sinh giải đúng, chữ cái hiện ra, cuối cùng ghép thành từ khóa bí mật.

Qua tổ chức trò chơi học tập, học sinh hào hứng tham gia, lớp học sôi nổi và vui vẻ hơn. Các em tập trung cao, chủ động giơ tay, xung phong lên chơi, thậm chí học sinh yếu cũng tích cực tham gia vì trò chơi mang tính thi đua và khích lệ. Kết quả bài kiểm tra sau các tiết học có lồng ghép trò chơi cho thấy học sinh phân biệt rõ hơn giữa danh từ – động từ – tính từ, biết vận dụng kiến thức vào đặt câu và viết đoạn văn. Không khí lớp học nhẹ nhàng, giảm áp lực, đồng thời phát triển kỹ năng phản xạ ngôn ngữ và làm việc nhóm. Điều này chứng minh rằng trò chơi học tập là một giải pháp khả thi, dễ thực hiện và mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc dạy học LTVC.

6. Kết quả đạt được

Sau một thời gian áp dụng ba giải pháp trên trong giảng dạy phân môn Luyện từ và câu lớp 5, tôi đã thu được những kết quả tích cực:

Về thái độ và hứng thú học tập của học sinh

Học sinh chuyển từ tâm lý ngại học LTVC sang chủ động, tích cực tham gia.

Không khí lớp học trở nên sôi nổi, học sinh hứng thú hơn khi được học qua bài giảng điện tử, video tình huống và trò chơi.

Học sinh tự tin hơn khi phát biểu, mạnh dạn thể hiện ý kiến, đặc biệt là các em vốn rụt rè, ít tham gia trước đây.

Về kiến thức và kỹ năng

Học sinh nắm chắc hơn kiến thức về từ loại, cấu trúc câu, dấu câu và cách sử dụng trong giao tiếp.

Các em vận dụng linh hoạt hơn khi đặt câu, viết đoạn văn, sử dụng vốn từ phong phú hơn.

Số học sinh mắc lỗi cơ bản về từ và câu giảm rõ rệt so với trước.

Về kết quả học tập

Kết quả khảo sát sau khi áp dụng biện pháp:

Tổng số HS	Học tốt LTVC	Hoàn thành	Chưa hoàn thành
35	22 (62,9%)	13 (37,1%)	0 (0%)

So với khảo sát ban đầu (12 em học tốt = 34,3%; 6 em chưa hoàn thành = 17,1%), tỉ lệ học sinh học tốt tăng rõ rệt, không còn học sinh chưa hoàn thành yêu cầu.

Về giáo viên và lớp học

Giáo viên nâng cao năng lực thiết kế và sử dụng học liệu số, biết tổ chức giờ học linh hoạt, sinh động.

Giờ học LTVC trở thành giờ học hấp dẫn, gắn lý thuyết với thực tiễn, tạo động lực học tập cho học sinh.

Như vậy, sáng kiến đã góp phần nâng cao chất lượng dạy học LTVC, khẳng định tính khả thi và hiệu quả trong thực tiễn.

VII. Bài học kinh nghiệm

Qua quá trình nghiên cứu và áp dụng sáng kiến, tôi rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:

Đối với giáo viên

Muốn đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả, giáo viên cần chủ động học hỏi, rèn luyện kỹ năng ứng dụng CNTT, đồng thời biết lựa chọn và thiết kế học liệu số phù hợp với đặc điểm môn học và lứa tuổi học sinh.

Việc tổ chức trò chơi và hoạt động tương tác phải gắn với mục tiêu bài học, tránh hình thức hoặc sa đà vào yếu tố giải trí.

Giáo viên phải linh hoạt trong điều hành, biết khích lệ, động viên học sinh để tạo không khí tích cực, đồng thời quan tâm hỗ trợ những em còn hạn chế.

Đối với học sinh

Khi được học trong môi trường vừa học vừa chơi, học sinh có tâm thế thoải mái, hứng thú và tích cực hơn. Tuy nhiên, để đạt kết quả cao, các em cần được rèn thói quen tự giác, tập trung và hợp tác với bạn bè trong học tập.

Việc rèn luyện kỹ năng ngôn ngữ phải được tiến hành thường xuyên, có sự lặp lại trong nhiều tình huống khác nhau để hình thành năng lực bền vững.

Tóm lại, muốn nâng cao chất lượng dạy học LTVC, giáo viên phải biết kết hợp linh hoạt CNTT và trò chơi học tập, coi học sinh là trung tâm của quá trình dạy học, đồng thời luôn sáng tạo, kiên trì và nhiệt tình trong công việc.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo để khơi dậy hứng thú học Toán cho học sinh lớp 5 theo hướng phát triển phẩm chất

III. Kết luận và Kiến nghị

1. Kết luận

Sáng kiến “Vận dụng sáng tạo CNTT và trò chơi trong giờ học Luyện từ và câu nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ cho học sinh lớp 5” xuất phát từ thực tiễn dạy học và yêu cầu đổi mới giáo dục theo Chương trình GDPT 2018. Đề tài có ý nghĩa thiết thực trong việc khắc phục những hạn chế thường gặp của phân môn LTVC, giúp học sinh yêu thích, hứng thú và chủ động hơn trong học tập.

Qua ba giải pháp cụ thể – thiết kế bài giảng điện tử tương tác, sử dụng video tình huống, tổ chức trò chơi học tập trực tiếp – sáng kiến đã chứng minh tính khả thi và hiệu quả: học sinh hứng thú hơn, kết quả học tập nâng cao rõ rệt, giáo viên rèn luyện được kỹ năng ứng dụng CNTT và tổ chức lớp học sinh động.

Có thể khẳng định rằng, nếu được áp dụng rộng rãi, sáng kiến này sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt nói chung và phân môn LTVC nói riêng, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong giai đoạn hiện nay. Đây cũng là kinh nghiệm thực tiễn mà bản thân tôi đúc kết để tiếp tục vận dụng, hoàn thiện trong quá trình giảng dạy.

2. Kiến nghị

Đối với nhà trường: Tiếp tục quan tâm, đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị CNTT, tạo điều kiện cho giáo viên tham gia các lớp tập huấn, chia sẻ chuyên môn về thiết kế học liệu số và phương pháp dạy học tích cực. Khuyến khích nhân rộng và triển khai sáng kiến trong các lớp, các khối để nâng cao chất lượng dạy học đồng đều.

Đối với phụ huynh: Phối hợp chặt chẽ với giáo viên trong việc theo dõi, động viên con học tập; tạo điều kiện để các em được tiếp cận và sử dụng CNTT một cách hợp lý; rèn luyện thói quen tự học, tự đọc ở nhà để củng cố và mở rộng kiến thức LTVC.

Đây là Sáng kiến mới 100%, do thầy Lê Hồng Minh thiết kế nhằm hỗ trợ miễn phí cho giáo viên phục vụ công việc dạy học và được đăng tải độc quyền trên website bienphap.vn và được công ty DMCA bảo mật quyền sở hữu trí tuệ. Thầy nghiêm cấm tất cả mọi người không được phép chia sẻ lại hoặc buôn bán trên tất cả các trang mạng xã hội dưới bất cứ hình thức nào!