Ứng dụng CNTT trong thời kỳ đổi mới để xây dựng lớp học thân thiện, học sinh tích cực

PHẦN I. MỞ ĐẦU

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin đã trở thành xu thế tất yếu và giữ vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giáo dục, đặc biệt ở bậc Tiểu học – nền tảng hình thành nhân cách và tri thức cho học sinh. Công tác chủ nhiệm lớp không chỉ là quản lý, rèn luyện nề nếp mà còn là môi trường để học sinh được trải nghiệm, phát huy năng lực, rèn kỹ năng sống, hình thành phẩm chất thân thiện, đoàn kết. Để đạt được điều đó, việc vận dụng công nghệ thông tin một cách linh hoạt, phù hợp sẽ góp phần làm cho các hoạt động chủ nhiệm trở nên sinh động, hấp dẫn, tạo nên một tập thể lớp học thân thiện, học sinh tích cực.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy ở nhiều trường Tiểu học, đặc biệt tại khu vực nông thôn, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm vẫn còn hạn chế. Các hình thức quản lý, kết nối với phụ huynh, tổ chức sinh hoạt lớp chủ yếu theo phương thức truyền thống nên chưa phát huy được tính hấp dẫn và chưa khơi gợi mạnh mẽ sự tích cực của học sinh. Điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ cho việc ứng dụng công nghệ thông tin còn thiếu thốn, trong khi nhu cầu nâng cao chất lượng chủ nhiệm lại ngày càng cấp thiết.

Tại trường Tiểu học nơi tôi đang công tác, Ban giám hiệu đã quan tâm đầu tư một số trang thiết bị cơ bản phục vụ dạy và học, giáo viên đã bước đầu sử dụng công nghệ trong giảng dạy. Song việc đưa công nghệ thông tin vào công tác chủ nhiệm, vào quản lý lớp học, vào tổ chức các hoạt động tập thể vẫn chưa được triển khai đồng bộ, còn nhiều hạn chế về kỹ năng và cách thức áp dụng. Đây chính là nguyên nhân khiến cho việc xây dựng tập thể lớp học thân thiện, học sinh tích cực chưa đạt được hiệu quả như mong muốn.

Là giáo viên chủ nhiệm trực tiếp quản lý học sinh lớp 5 ở địa bàn nông thôn, tôi luôn trăn trở làm thế nào để vừa phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, vừa tạo được bầu không khí lớp học thân thiện, gắn bó, đồng thời kết nối hiệu quả giữa thầy – trò – phụ huynh. Từ những yêu cầu thực tiễn đó, tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Ứng dụng công nghệ thông tin trong thời kỳ đổi mới để xây dựng lớp học thân thiện, học sinh tích cực” nhằm tìm ra những giải pháp thiết thực, phù hợp với điều kiện thực tế và góp phần nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm lớp.

2. MỤC TIÊU CỦA BIỆN PHÁP

Mục tiêu của đề tài là thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm để xây dựng một tập thể lớp học thân thiện, trong đó học sinh được rèn luyện nề nếp, kỷ luật, có môi trường học tập lành mạnh, gắn kết và tích cực tham gia các hoạt động. Thông qua các công cụ, phần mềm và hình thức tổ chức phù hợp, giáo viên chủ nhiệm có thể quản lý lớp khoa học hơn, kết nối hiệu quả với phụ huynh, đồng thời tạo ra những giờ sinh hoạt lớp sinh động, hấp dẫn, giúp học sinh phát huy được tính tự giác, chủ động và sáng tạo. Biện pháp hướng đến việc hình thành cho học sinh kỹ năng sống cần thiết, khả năng hợp tác, tinh thần đoàn kết, từ đó khẳng định vai trò của công nghệ thông tin không chỉ trong giảng dạy môn học mà còn trong công tác chủ nhiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

3. TÍNH MỚI CỦA BIỆN PHÁP

Điểm mới của đề tài trước hết thể hiện ở cách tiếp cận công tác chủ nhiệm theo hướng hiện đại, không chỉ dừng lại ở việc quản lý, giáo dục nề nếp bằng phương pháp truyền thống, mà còn tận dụng công nghệ thông tin như một công cụ hỗ trợ hiệu quả để gắn kết, khích lệ và phát triển năng lực học sinh. Biện pháp đã chuyển đổi từ việc quản lý thủ công sang quản lý bằng phần mềm, bảng tính điện tử và nhóm trao đổi trực tuyến, qua đó nâng cao tính khoa học, minh bạch và chính xác trong công tác chủ nhiệm.

Bên cạnh đó, tính mới còn thể hiện ở việc tổ chức các hoạt động tập thể bằng công cụ công nghệ, biến những tiết sinh hoạt vốn khô khan trở thành không gian thân thiện, sinh động, giúp học sinh hứng thú, mạnh dạn và tích cực hơn. Các hình thức khen thưởng sáng tạo qua giấy khen điện tử, video tuyên dương hay bảng vàng trực tuyến đã tạo động lực mới mẻ, gần gũi, phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh tiểu học ở nông thôn.

Đặc biệt, biện pháp nhấn mạnh sự phối hợp ba bên giữa giáo viên – học sinh – phụ huynh thông qua nền tảng công nghệ, giúp thông tin hai chiều nhanh chóng, kịp thời và có tính tương tác cao. Điều này không chỉ góp phần xây dựng tập thể lớp học thân thiện, học sinh tích cực, mà còn nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện trong giai đoạn đổi mới.

4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là tập thể học sinh lớp 5 mà tôi trực tiếp chủ nhiệm tại trường Tiểu học, với đặc điểm phần lớn các em sinh sống ở địa bàn nông thôn, điều kiện kinh tế và khả năng tiếp cận công nghệ thông tin còn hạn chế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào việc ứng dụng các công cụ, phần mềm và hình thức công nghệ đơn giản, dễ triển khai nhằm hỗ trợ công tác chủ nhiệm, bao gồm quản lý nề nếp, tổ chức sinh hoạt lớp, xây dựng môi trường lớp học thân thiện, phát huy tính tích cực của học sinh và tăng cường kết nối giữa giáo viên – phụ huynh – học sinh trong năm học hiện tại.

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Để triển khai thành công biện pháp, tôi sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu phù hợp với thực tiễn công tác chủ nhiệm. Trước hết là phương pháp quan sát sư phạm, trực tiếp theo dõi, ghi nhận thái độ, hành vi, mức độ tham gia của học sinh trong các hoạt động lớp và phong trào. Song song với đó là phương pháp điều tra, khảo sát thông qua trao đổi, phỏng vấn, phiếu hỏi đối với học sinh và phụ huynh nhằm thu thập thông tin chính xác, đa chiều. Tôi còn vận dụng phương pháp thống kê, xử lý số liệu để phân tích kết quả học tập, nề nếp, phong trào của lớp theo từng giai đoạn, qua đó đánh giá mức độ tác động của các giải pháp. Ngoài ra, tôi thường xuyên áp dụng phương pháp thực nghiệm sư phạm, tổ chức thử nghiệm các hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin trong sinh hoạt lớp, từ đó rút kinh nghiệm, điều chỉnh để đạt hiệu quả cao hơn. Bên cạnh đó, việc tham khảo các tài liệu, văn bản chỉ đạo của ngành và học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp cũng được coi là phương pháp nghiên cứu bổ trợ quan trọng, giúp đề tài có cơ sở khoa học và tính thực tiễn cao.

PHẦN II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN

1. CƠ SỞ LÍ LUẬN

Trong xu thế đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý và giảng dạy được xem là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã xác định rõ nhiệm vụ “đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, dạy học và đánh giá kết quả học tập”. Đối với bậc Tiểu học, công tác chủ nhiệm lớp không chỉ giữ vai trò quản lý mà còn là cầu nối quan trọng giữa nhà trường, gia đình và học sinh, góp phần hình thành nhân cách, phát triển phẩm chất và năng lực cho các em.

Về mặt lí luận, việc xây dựng lớp học thân thiện – học sinh tích cực xuất phát từ quan điểm lấy người học làm trung tâm, coi học sinh là chủ thể của quá trình giáo dục. Một môi trường học tập thân thiện phải đảm bảo sự an toàn, gần gũi, tạo điều kiện để học sinh được tôn trọng, lắng nghe, tham gia tích cực vào các hoạt động tập thể. Đây là cơ sở để hình thành cho các em những phẩm chất như đoàn kết, hợp tác, yêu thương bạn bè, cũng như các năng lực cần thiết như tự học, tự quản, giao tiếp và ứng xử văn hóa.

Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm lớp chính là sự kết hợp hài hòa giữa yêu cầu đổi mới quản lí giáo dục và việc xây dựng môi trường học tập thân thiện. Thông qua công nghệ, giáo viên có thể quản lý thông tin lớp học một cách khoa học, minh bạch, đồng thời kết nối nhanh chóng, hiệu quả với phụ huynh. Các phương tiện và công cụ số như phần mềm quản lí, nhóm trao đổi trực tuyến, bài giảng điện tử, trò chơi học tập… không chỉ hỗ trợ thầy cô trong công tác quản lí mà còn giúp học sinh thêm hứng thú, chủ động và tích cực tham gia các hoạt động tập thể.

Từ góc độ lí luận giáo dục, ứng dụng công nghệ thông tin còn góp phần đổi mới phương thức tổ chức các hoạt động trải nghiệm, rèn kĩ năng sống cho học sinh. Khi học sinh được tham gia vào những hoạt động tập thể sinh động, được khen thưởng, động viên kịp thời bằng nhiều hình thức sáng tạo, các em sẽ cảm thấy gắn bó hơn với tập thể lớp, coi lớp học như một mái nhà thân thiện. Điều này phù hợp với mục tiêu giáo dục tiểu học là hình thành những yếu tố nền tảng ban đầu của nhân cách, nuôi dưỡng tình cảm trong sáng và tinh thần tích cực của trẻ em Việt Nam trong thời kỳ hội nhập và phát triển.

Như vậy, về mặt lí luận, đề tài “Ứng dụng công nghệ thông tin trong thời kỳ đổi mới để xây dựng lớp học thân thiện, học sinh tích cực” có cơ sở vững chắc, phù hợp với định hướng chung của ngành giáo dục và với yêu cầu nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm trong bối cảnh hiện nay.

2. CƠ SỞ THỰC TIỄN

Thực tiễn công tác chủ nhiệm lớp ở trường Tiểu học hiện nay cho thấy, việc quản lý, giáo dục học sinh nếu chỉ áp dụng những phương pháp truyền thống thường gặp nhiều khó khăn. Học sinh lớp 5, đặc biệt ở khu vực nông thôn, còn hạn chế về kỹ năng giao tiếp, khả năng tự quản và sự mạnh dạn trong học tập cũng như tham gia hoạt động tập thể. Nhiều em còn rụt rè, thiếu tự tin, phụ huynh lại bận rộn với công việc mưu sinh nên chưa có điều kiện theo sát quá trình học tập và rèn luyện của con. Điều này dẫn đến việc kết nối giữa nhà trường, giáo viên chủ nhiệm và gia đình chưa thật sự thường xuyên, kịp thời.

Trong khi đó, thực tế cho thấy công nghệ thông tin ngày càng len lỏi vào mọi lĩnh vực đời sống, kể cả ở vùng nông thôn. Nhiều phụ huynh đã sử dụng điện thoại thông minh, có kết nối Internet, các nhóm trao đổi qua Zalo hay Facebook ngày càng phổ biến. Một số trường học đã được trang bị máy chiếu, ti vi, máy tính xách tay phục vụ dạy học, tạo điều kiện bước đầu cho giáo viên ứng dụng CNTT vào quản lý và giảng dạy. Tuy nhiên, việc vận dụng công nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm lớp nhìn chung vẫn còn hạn chế, chưa được khai thác một cách bài bản, hệ thống và phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh tiểu học.

Qua những trải nghiệm thực tế của bản thân trong nhiều năm làm công tác chủ nhiệm, tôi nhận thấy rằng khi đưa những hình thức công nghệ đơn giản như bảng theo dõi điện tử, trò chơi trên PowerPoint, bản tin lớp bằng hình ảnh, hay giấy khen điện tử… vào sinh hoạt lớp, học sinh tỏ ra hứng thú, tích cực và gắn bó hơn với tập thể. Phụ huynh cũng dễ dàng nắm bắt thông tin, tin tưởng và đồng hành cùng giáo viên. Chính những trải nghiệm thực tiễn này là cơ sở quan trọng khẳng định tính khả thi của đề tài.

3. THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN

2.1. Thuận lợi

Về phía nhà trường: Ban giám hiệu quan tâm chỉ đạo công tác chủ nhiệm, khuyến khích đổi mới phương pháp, tạo điều kiện trang bị cơ sở vật chất như máy chiếu, ti vi, mạng Internet phục vụ giảng dạy và quản lý lớp.

Về phía cơ sở vật chất: Lớp học có điều kiện cơ bản để giáo viên ứng dụng CNTT, nhiều phụ huynh đã có điện thoại thông minh, thuận lợi cho việc kết nối và trao đổi thông tin.

Về phía học sinh: Các em đều ngoan, có ý thức học tập, yêu thích các hoạt động trải nghiệm và trò chơi sinh động; một số em đã quen với việc sử dụng điện thoại, máy tính đơn giản.

Về phía phụ huynh: Đa số phụ huynh quan tâm đến việc học của con, hợp tác với giáo viên, sẵn sàng đồng hành trong các hoạt động lớp.

2.2. Khó khăn

Điều kiện kinh tế: Một số gia đình còn khó khăn, chưa có đủ phương tiện học tập hiện đại, việc tiếp cận công nghệ thông tin còn hạn chế.

Về học sinh: Nhiều em ở nông thôn còn nhút nhát, thiếu tự tin trong giao tiếp, một số em chưa có ý thức tự học và tự quản tốt.

Về phụ huynh: Một bộ phận phụ huynh bận rộn mưu sinh, chưa dành thời gian quan tâm sát sao đến con, kỹ năng sử dụng công nghệ còn hạn chế.

Về giáo viên: Việc ứng dụng CNTT trong công tác chủ nhiệm còn mới, bản thân giáo viên cần tự học hỏi, đầu tư thời gian để thiết kế hoạt động, rèn kỹ năng sử dụng phần mềm.

4. KHẢO SÁT THỰC TRẠNG

Để có cơ sở đánh giá và lựa chọn các biện pháp phù hợp, tôi đã tiến hành khảo sát tình hình thực tế của lớp 5 mà tôi chủ nhiệm đầu năm học.

Phương pháp khảo sát:

Sử dụng phiếu hỏi đơn giản kết hợp phỏng vấn trực tiếp học sinh để tìm hiểu mức độ hứng thú khi tham gia sinh hoạt lớp và hoạt động tập thể.

Trao đổi nhanh với phụ huynh qua họp lớp và nhóm Zalo để nắm bắt mức độ quan tâm, sự phối hợp trong công tác giáo dục con em.

Quan sát trực tiếp trong các tiết sinh hoạt lớp, ghi nhận thái độ, sự mạnh dạn và tinh thần hợp tác của học sinh.

Kết quả khảo sát:

Trong tổng số học sinh của lớp, chỉ khoảng 40% các em tích cực, mạnh dạn tham gia phát biểu, thảo luận, còn lại đa số còn rụt rè, e ngại.

Khoảng 30% học sinh chưa hứng thú với các hoạt động sinh hoạt lớp, coi đó chỉ là giờ tổng kết đơn điệu, chưa thật sự hấp dẫn.

60% phụ huynh quan tâm và phối hợp tốt với giáo viên, trong khi một số phụ huynh còn bận rộn công việc nên ít tương tác.

Về quản lý lớp học, giáo viên vẫn chủ yếu ghi chép thủ công, thông tin đến phụ huynh qua sổ liên lạc giấy hoặc điện thoại cá nhân nên chưa nhanh chóng và hiệu quả.

Nhận xét:

Từ kết quả khảo sát có thể thấy, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm còn hạn chế, học sinh chưa thật sự hứng thú, phụ huynh chưa đồng đều trong việc phối hợp, giáo viên chưa có nhiều công cụ hỗ trợ quản lý khoa học. Đây là thực trạng đặt ra yêu cầu cần có những giải pháp thiết thực để đổi mới, góp phần xây dựng một lớp học thân thiện, học sinh tích cực trong giai đoạn hiện nay.

Một số biện pháp xây dựng lớp học hạnh phúc cho học sinh lớp 5

5. Nội dung các giải pháp.

Giải pháp 1: Xây dựng kênh thông tin kết nối phụ huynh – học sinh – giáo viên

Trong công tác chủ nhiệm lớp, việc phối hợp giữa giáo viên và phụ huynh giữ vai trò đặc biệt quan trọng, bởi sự quan tâm của gia đình chính là động lực thúc đẩy học sinh học tập và rèn luyện. Tuy nhiên, ở vùng nông thôn, phụ huynh thường bận rộn với công việc đồng áng, buôn bán nhỏ, ít có thời gian đến trường để trao đổi với giáo viên. Trước đây, việc thông tin chủ yếu qua sổ liên lạc giấy hoặc gặp mặt trực tiếp, nên còn chậm trễ và thiếu kịp thời. Việc xây dựng một kênh kết nối bằng công nghệ thông tin sẽ giúp phụ huynh dễ dàng nắm bắt tình hình con em, đồng thời giáo viên có thể điều chỉnh biện pháp giáo dục nhanh chóng, hiệu quả. Đây là cầu nối quan trọng góp phần xây dựng lớp học thân thiện, học sinh tích cực.

Ngay từ đầu năm học, tôi chủ động thành lập nhóm Zalo của lớp với sự tham gia của toàn bộ phụ huynh. Trong nhóm, giáo viên đăng tải thông báo, lịch học, nội dung phong trào thi đua, đồng thời cập nhật những hình ảnh sinh hoạt lớp, hoạt động ngoại khóa để phụ huynh theo dõi. Ví dụ, khi tổ chức cho học sinh lao động vệ sinh sân trường, tôi chụp lại hình ảnh cả lớp quét dọn, chăm cây rồi gửi lên nhóm. Nhiều phụ huynh khi nhìn thấy con mình tích cực tham gia đã rất vui và chủ động động viên con ở nhà.

Bên cạnh đó, tôi còn sử dụng Google Form để khảo sát ý kiến phụ huynh về những hoạt động quan trọng, chẳng hạn: có đồng ý cho con tham gia buổi trải nghiệm ngoài trời hay không, mong muốn giáo viên rèn luyện thêm kỹ năng gì cho các em. Nhờ vậy, việc phối hợp giữa gia đình và nhà trường trở nên nhanh chóng, khoa học và hiệu quả hơn. Cuối tuần, tôi tổng hợp tình hình lớp, nêu gương những học sinh chăm ngoan, tiến bộ, rồi gửi “bản tin lớp học” kèm hình ảnh.

Nhờ có kênh thông tin kết nối thường xuyên, phụ huynh quan tâm sát sao hơn đến quá trình học tập của con. Một số phụ huynh trước đây ít tương tác, nay khi được xem hình ảnh, báo cáo hằng tuần đã chủ động trao đổi với giáo viên về cách kèm cặp con. Học sinh cảm nhận được sự quan tâm của gia đình, từ đó có ý thức tốt hơn trong học tập, đi học đều đặn, mạnh dạn hơn khi tham gia hoạt động tập thể. Tập thể lớp trở nên gắn bó, phụ huynh tin tưởng và đồng hành cùng giáo viên. Nhờ vậy, môi trường lớp học trở nên thân thiện, mỗi học sinh đều có cơ hội phát huy tính tích cực của mình.

Giải pháp 2: Ứng dụng CNTT để quản lý, theo dõi và động viên học sinh

Trong công tác chủ nhiệm, việc theo dõi nề nếp, học tập và tham gia phong trào của học sinh là nhiệm vụ then chốt. Nếu chỉ quản lý bằng sổ sách giấy hoặc ghi chép thủ công, giáo viên thường mất nhiều thời gian, dễ bỏ sót thông tin, chưa tạo được sự hứng thú cho học sinh. Ở bậc Tiểu học, đặc biệt với học sinh lớp 5 ở nông thôn, các em rất nhạy cảm với việc được ghi nhận và khen thưởng. Nếu biết vận dụng công nghệ thông tin để biến việc quản lý thành hoạt động sinh động, công khai, học sinh sẽ có thêm động lực rèn luyện, lớp học sẽ trở nên thân thiện, đoàn kết hơn.

Ngay từ đầu năm, tôi thiết kế một bảng theo dõi điện tử bằng Excel với các tiêu chí: chuyên cần, vệ sinh, phát biểu xây dựng bài, tham gia phong trào. Mỗi học sinh được gắn một mã màu, điểm thi đua được cập nhật hằng ngày. Cuối tuần, tôi chiếu bảng này lên ti vi của lớp. Ví dụ: em A trong tuần được 5 dấu cộng vì đi học đều, phát biểu tích cực; em B bị trừ 2 điểm vì đi học muộn và quên sách vở. Việc công khai minh bạch trên màn hình khiến học sinh rất hào hứng, nhiều em tự nhắc nhở nhau cố gắng để tên mình được đứng đầu bảng.

Bên cạnh đó, tôi tạo thêm biểu đồ cột tổng hợp theo từng tuần và từng tháng. Khi thấy mình nằm ở vị trí cao trong bảng xếp hạng, học sinh tự hào và có động lực phấn đấu. Với những em chưa tiến bộ, tôi trao đổi riêng để động viên, đồng thời gửi hình ảnh bảng xếp hạng về nhóm Zalo phụ huynh để gia đình cùng phối hợp. Ngoài ra, tôi còn xây dựng “Bảng vàng điện tử”: mỗi tuần chọn 2–3 em tiêu biểu về học tập, nề nếp và hoạt động phong trào, thiết kế ảnh kèm lời khen rồi đăng công khai trên nhóm lớp. Ví dụ: em C nhặt được bút trả lại cho bạn, em D tham gia tích cực phong trào văn nghệ → được tuyên dương với hình ảnh minh họa vui nhộn.

Nhờ ứng dụng CNTT vào quản lý, lớp học trở nên khoa học, minh bạch và công bằng. Học sinh hào hứng khi thấy tên mình được ghi nhận trên bảng điện tử, từ đó tích cực hơn trong học tập và rèn luyện. Những em trước đây rụt rè, ít tham gia nay cũng cố gắng để không bị thua kém bạn bè. Phụ huynh dễ dàng theo dõi sự tiến bộ của con, chủ động trao đổi với giáo viên để phối hợp giáo dục. Thực tế cho thấy, sau một học kỳ áp dụng, số học sinh đi học chuyên cần tăng rõ rệt, các lỗi vi phạm nội quy giảm dần, tinh thần thi đua trong lớp lan tỏa mạnh mẽ. Mỗi học sinh đều có cơ hội được ghi nhận và tỏa sáng, qua đó góp phần xây dựng một tập thể lớp học thân thiện, học sinh tích cực, đoàn kết và tiến bộ.

Biện pháp 3: Tổ chức hoạt động tập thể bằng CNTT

Sinh hoạt tập thể là một phần quan trọng trong công tác chủ nhiệm, giúp học sinh rèn luyện kỹ năng sống, phát triển tinh thần đoàn kết và hình thành thái độ tích cực. Tuy nhiên, với học sinh lớp 5 ở vùng nông thôn, nhiều em còn rụt rè, ít nói, sinh hoạt lớp đôi khi chỉ mang tính hình thức, chưa thật sự hấp dẫn. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động tập thể sẽ góp phần làm cho giờ sinh hoạt trở nên sinh động, lôi cuốn, tạo cơ hội để mọi học sinh đều được tham gia, thể hiện bản thân. Điều này giúp các em mạnh dạn, tự tin hơn, đồng thời xây dựng một bầu không khí lớp học thân thiện.

Trong các tiết sinh hoạt cuối tuần, tôi thường chuẩn bị một số trò chơi trên PowerPoint như “Ô chữ bí mật”, “Đuổi hình bắt chữ”, hoặc “Ai là triệu phú”. Ví dụ: khi sinh hoạt chủ điểm “Uống nước nhớ nguồn”, tôi thiết kế trò chơi đuổi hình bắt chữ với hình ảnh về anh bộ đội, bác nông dân, ngọn đèn dầu… để học sinh đoán từ khóa. Các em vô cùng hào hứng, tranh nhau trả lời, vừa củng cố kiến thức, vừa rèn kỹ năng phản xạ.

Bên cạnh trò chơi, tôi còn sử dụng video ngắn về kỹ năng sống. Chẳng hạn, khi giáo dục về an toàn giao thông, tôi chiếu một đoạn phim hoạt hình mô phỏng tình huống học sinh đi xe đạp không quan sát và suýt bị tai nạn. Sau đó, tôi chia lớp thành các nhóm thảo luận: “Nếu là bạn trong video, em sẽ làm gì?” Nhờ hình ảnh trực quan, học sinh dễ hiểu, dễ nhớ, tích cực thảo luận và rút ra bài học thiết thực cho bản thân.

Ngoài ra, tôi thường xuyên quay lại các hoạt động lao động, chăm sóc cây xanh, văn nghệ của lớp bằng điện thoại, sau đó biên tập thành clip ngắn 3–5 phút để chiếu trong buổi sinh hoạt. Khi thấy hình ảnh của mình và bạn bè xuất hiện trên màn hình, học sinh rất vui, tự hào, đồng thời nhận ra giá trị của sự cố gắng tập thể. Đây cũng là cách để tăng cường tinh thần đoàn kết, làm cho các em cảm thấy “mỗi ngày đến trường là một ngày vui”.

Nhờ ứng dụng CNTT, các tiết sinh hoạt lớp trở nên hấp dẫn, sôi nổi, thu hút sự tham gia của 100% học sinh. Các em không còn coi giờ sinh hoạt là khô khan, đơn điệu, mà là thời gian để chơi, để học hỏi và thể hiện bản thân. Học sinh mạnh dạn hơn khi phát biểu, biết lắng nghe và hợp tác trong thảo luận nhóm. Kỹ năng sống được củng cố rõ rệt, nhiều em đã biết cách xử lý tình huống an toàn khi ra đường, biết quan tâm và hỗ trợ bạn bè. Phụ huynh cũng rất phấn khởi khi được xem lại clip hoạt động của lớp qua nhóm Zalo, từ đó thêm tin tưởng và đồng hành cùng giáo viên. Sau một học kỳ, tập thể lớp trở nên đoàn kết, thân thiện hơn, học sinh tích cực tham gia mọi hoạt động, không khí lớp học luôn vui vẻ, lành mạnh.

Giải pháp 4: Ghi nhận – khen thưởng sáng tạo qua CNTT

Khen thưởng là một biện pháp giáo dục có tác dụng động viên tinh thần rất lớn đối với học sinh tiểu học. Với lứa tuổi lớp 5, đặc biệt là học sinh ở vùng nông thôn, việc được thầy cô và bạn bè ghi nhận sẽ tạo cho các em niềm tự hào, khuyến khích các em nỗ lực hơn trong học tập cũng như rèn luyện đạo đức. Nếu khen thưởng chỉ dừng lại ở lời nói hoặc tấm giấy khen cuối năm thì chưa đủ sức lan tỏa. Ứng dụng công nghệ thông tin vào khen thưởng sẽ làm cho việc ghi nhận trở nên mới mẻ, hấp dẫn, phù hợp với tâm lý trẻ em thời kỳ công nghệ số, từ đó góp phần xây dựng lớp học thân thiện và học sinh tích cực.

Trong quá trình chủ nhiệm, tôi thiết kế giấy khen điện tử bằng phần mềm Canva hoặc PowerPoint. Ví dụ: “Giấy khen học sinh tích cực trong phong trào vệ sinh lớp học tuần 3” với nền màu sắc tươi sáng, có ảnh minh họa ngộ nghĩnh, được gửi trực tiếp vào nhóm Zalo của lớp. Khi nhận được giấy khen, học sinh rất vui, nhiều em còn khoe với cha mẹ và in ra để dán vào góc học tập ở nhà.

Bên cạnh giấy khen, tôi còn thực hiện video tuyên dương cuối tháng. Video gồm hình ảnh các hoạt động của lớp, kèm theo nhạc nền vui tươi và lời nhắn: “Chúc mừng các bạn đã tích cực trong học tập và phong trào tháng 10!”. Ví dụ: em A tiến bộ vượt bậc trong môn Toán, em B tích cực phát biểu trong giờ sinh hoạt, em C giúp đỡ bạn khó khăn… được lồng ghép vào video và chiếu trong buổi sinh hoạt lớp. Khi thấy hình ảnh của mình xuất hiện, học sinh vô cùng phấn khích, cả lớp vỗ tay chúc mừng bạn, tạo nên bầu không khí thân thiện, gắn bó.

Ngoài ra, tôi lập chuyên mục “Gương mặt tiêu biểu của tuần” trên nhóm lớp. Mỗi tuần, tôi chọn 1–2 học sinh có thành tích nổi bật, ghép ảnh và viết đôi dòng nhận xét tích cực rồi đăng lên. Ví dụ: “Bạn D đã nhặt được chiếc thước và trả lại cho bạn, xứng đáng là tấm gương trung thực của lớp 5A”. Bài đăng không chỉ khiến học sinh được khen tự hào mà còn tạo động lực để các em khác noi theo.

Nhờ áp dụng các hình thức khen thưởng sáng tạo qua CNTT, học sinh ngày càng hứng thú và tích cực tham gia các hoạt động. Các em có động lực phấn đấu để được tuyên dương, đồng thời biết tự hào về bản thân khi được thầy cô, bạn bè và phụ huynh ghi nhận. Phụ huynh cũng cảm nhận rõ sự quan tâm của giáo viên chủ nhiệm, bởi con em họ không chỉ được dạy dỗ mà còn được động viên, khích lệ kịp thời. Sau một học kỳ thực hiện, số học sinh được khen thưởng luân phiên nhiều hơn, không còn tình trạng chỉ một vài em nổi bật. Mỗi học sinh đều có cơ hội được ghi nhận, từ đó xây dựng tinh thần bình đẳng, thân thiện trong tập thể. Không khí lớp học trở nên cởi mở, vui vẻ, học sinh đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau, góp phần hình thành một tập thể lớp học thân thiện, tích cực và đầy gắn bó.

6. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC

Sau một học kỳ áp dụng các biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm, tôi nhận thấy hiệu quả đạt được rất rõ rệt cả về nề nếp, tinh thần học tập và phong trào của lớp.

Trước hết, tinh thần học tập và ý thức kỷ luật của học sinh được nâng cao. Tỷ lệ học sinh đi học chuyên cần đạt trên 98%, hầu như không còn tình trạng đi học muộn hay quên sách vở như trước. Các em tự giác giữ gìn vệ sinh lớp học, biết nhắc nhở nhau thực hiện nội quy. Trong giờ học, số lượng học sinh xung phong phát biểu tăng đáng kể, từ 40% đầu năm lên hơn 70% sau học kỳ I.

Thứ hai, không khí lớp học trở nên thân thiện và gắn kết hơn. Nhờ các hoạt động tập thể ứng dụng CNTT như trò chơi PowerPoint, xem video kỹ năng sống, các em tích cực tham gia thảo luận, mạnh dạn đưa ra ý kiến. Nhiều em vốn nhút nhát, ít nói nay đã tự tin hơn khi đứng trước lớp. Các clip tổng hợp hoạt động chiếu trong sinh hoạt lớp tạo sự hứng thú, làm cho học sinh cảm thấy gắn bó hơn với tập thể.

Thứ ba, sự phối hợp giữa phụ huynh và giáo viên được cải thiện rõ rệt. Thông qua nhóm Zalo và bản tin lớp học hằng tuần, phụ huynh nắm bắt kịp thời tình hình con em, từ đó quan tâm và đồng hành tích cực hơn. Nhiều phụ huynh trước đây ít tương tác, nay chủ động liên hệ trao đổi, khen ngợi con khi được tuyên dương, góp phần tạo động lực cho học sinh.

Thứ tư, công tác khen thưởng trở nên hấp dẫn, lan tỏa rộng rãi. Mỗi em đều có cơ hội được nhận giấy khen điện tử hoặc xuất hiện trong video tuyên dương. Điều này làm học sinh phấn khởi, tự tin và tích cực hơn. Sau một học kỳ, 100% học sinh trong lớp ít nhất một lần được tuyên dương dưới hình thức trực tuyến, giúp các em cảm nhận được sự công bằng, không ai bị bỏ lại phía sau.

Cuối cùng, tập thể lớp hình thành được nề nếp tốt, tinh thần đoàn kết và tinh thần thi đua lành mạnh. Các em biết chia sẻ, giúp đỡ bạn bè, tích cực tham gia phong trào của trường. Lớp tôi chủ nhiệm đã đạt giải khuyến khích trong Hội thi văn nghệ chào mừng Ngày Nhà giáo Việt Nam, 100% học sinh tham gia phong trào “Kế hoạch nhỏ” thu gom giấy vụn, và quỹ “Nuôi heo đất” của lớp đã tiết kiệm được hơn 1 triệu đồng để ủng hộ bạn nghèo.

Những kết quả trên cho thấy việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm không chỉ mang lại sự mới mẻ, hấp dẫn mà còn thực sự nâng cao hiệu quả quản lý, giáo dục, góp phần xây dựng một tập thể lớp học thân thiện, học sinh tích cực, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay.

7. Bài học kinh nghiệm

Qua quá trình triển khai và áp dụng các biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm lớp 5 tại trường Tiểu học ở nông thôn, tôi đã rút ra một số bài học kinh nghiệm quan trọng như sau:

Trước hết, giáo viên chủ nhiệm cần linh hoạt, sáng tạo trong việc lựa chọn công cụ công nghệ phù hợp với điều kiện thực tế. Không phải học sinh nào cũng có điều kiện tiếp cận đầy đủ các thiết bị hiện đại, vì vậy giáo viên phải biết tận dụng tối đa những phương tiện sẵn có như điện thoại, ti vi, máy chiếu của lớp. Việc thiết kế bài tập, trò chơi, giấy khen điện tử… cần đơn giản, dễ sử dụng nhưng phải sinh động, hấp dẫn để lôi cuốn học sinh.

Thứ hai, sự phối hợp giữa phụ huynh và giáo viên có ý nghĩa quyết định đến thành công của biện pháp. Ứng dụng CNTT chỉ thật sự phát huy hiệu quả khi phụ huynh đồng hành, quan tâm và phản hồi tích cực. Do đó, giáo viên chủ nhiệm phải thường xuyên trao đổi, động viên phụ huynh tham gia, đồng thời lắng nghe góp ý để điều chỉnh cách thức thực hiện.

Thứ ba, học sinh lớp 5 ở nông thôn rất cần sự khích lệ và ghi nhận kịp thời. Nếu các em được tuyên dương bằng hình thức sáng tạo, mới mẻ như giấy khen điện tử, video tuyên dương, “gương mặt tiêu biểu tuần”, các em sẽ thêm tự tin và tích cực. Vì vậy, giáo viên phải kiên trì, công bằng, đảm bảo mọi học sinh đều có cơ hội được ghi nhận, tránh tình trạng chỉ tập trung vào một số em nổi bật.

Thứ tư, việc ứng dụng CNTT trong công tác chủ nhiệm phải gắn liền với giáo dục kỹ năng sống và xây dựng tập thể lớp đoàn kết. Các trò chơi, video kỹ năng, clip hoạt động tập thể không chỉ để giải trí mà còn là phương tiện giúp học sinh học hỏi, rèn luyện phẩm chất, hành vi đúng đắn. Giáo viên cần định hướng rõ ràng, kết hợp giáo dục nội dung đạo đức, nhân cách trong từng hoạt động.

Cuối cùng, giáo viên chủ nhiệm phải thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao kỹ năng sử dụng CNTT. Chỉ khi giáo viên thành thạo, tự tin với công nghệ thì mới có thể hướng dẫn, triển khai hiệu quả cho học sinh. Đồng thời, giáo viên cũng cần biết tiết chế, tránh lạm dụng công nghệ, đảm bảo hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, để công tác chủ nhiệm thật sự đạt hiệu quả thiết thực.

Tích hợp một số kĩ năng sống cho học sinh để xây dượng lớp học đoàn kết trong công tác chủ nhiệm lớp

PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết luận

Qua quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài “Ứng dụng công nghệ thông tin trong thời kỳ đổi mới để xây dựng lớp học thân thiện, học sinh tích cực”, tôi nhận thấy rằng việc áp dụng công nghệ không chỉ mang lại sự mới mẻ trong công tác chủ nhiệm mà còn góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện. Các giải pháp như xây dựng kênh kết nối phụ huynh – học sinh – giáo viên, ứng dụng CNTT trong quản lý và theo dõi học sinh, tổ chức hoạt động tập thể bằng công nghệ, và khen thưởng sáng tạo qua sản phẩm số đã thực sự phát huy hiệu quả, phù hợp với điều kiện học sinh lớp 5 ở nông thôn.

Kết quả đạt được cho thấy học sinh tích cực, mạnh dạn, tự tin hơn trong học tập và sinh hoạt tập thể; phụ huynh gắn bó, đồng hành hơn với giáo viên; lớp học trở nên đoàn kết, thân thiện. Điều này khẳng định vai trò quan trọng và tính khả thi của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm lớp tiểu học, nhất là trong giai đoạn đổi mới hiện nay. Đây không chỉ là biện pháp mang tính tình thế, mà còn là hướng đi bền vững để nâng cao chất lượng quản lý lớp học, xây dựng tập thể học sinh chủ động, sáng tạo và tích cực.

2. Kiến nghị

Đối với nhà trường: Cần tiếp tục quan tâm, từng bước đầu tư trang thiết bị cơ bản như máy chiếu, ti vi, máy tính xách tay cho các lớp học; đồng thời tổ chức tập huấn cho giáo viên về kỹ năng ứng dụng CNTT trong công tác chủ nhiệm.

Đối với giáo viên: Mỗi giáo viên chủ nhiệm cần chủ động tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao trình độ công nghệ, biết chọn lọc và vận dụng những công cụ phù hợp với điều kiện thực tế. Đồng thời, cần chú trọng giáo dục kỹ năng sống, lồng ghép CNTT vào sinh hoạt lớp một cách sáng tạo, tránh lạm dụng.

Đối với phụ huynh: Cần quan tâm sát sao đến con em, tham gia tích cực vào các hoạt động của lớp, phối hợp chặt chẽ với giáo viên qua các kênh công nghệ thông tin, tạo điều kiện để con có môi trường học tập và rèn luyện thân thiện.

Đối với học sinh: Thực hiện nghiêm túc nội quy lớp học, tích cực tham gia hoạt động tập thể, mạnh dạn phát biểu, tự tin thể hiện bản thân, đồng thời biết yêu thương, giúp đỡ bạn bè để cùng nhau xây dựng tập thể lớp đoàn kết, thân thiện.

Đây là Sáng kiến mới 100%, do thầy Lê Hồng Minh thiết kế nhằm hỗ trợ miễn phí cho giáo viên phục vụ công việc dạy học và được đăng tải độc quyền trên website bienphap.vn và được công ty DMCA bảo mật quyền sở hữu trí tuệ. Thầy nghiêm cấm tất cả mọi người không được phép chia sẻ lại hoặc buôn bán trên tất cả các trang mạng xã hội dưới bất cứ hình thức nào!

Ứng dụng CNTT để giáo dục học sinh lớp 5 về tình yêu quê hương đất nước