Sáng kiến Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo để rèn luyện kỹ năng tự chủ, tự học cho học sinh Lớp 3 trong công tác chủ nhiệm

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Ở bậc Tiểu học, đặc biệt là học sinh Lớp 3, việc rèn luyện cho các em khả năng tự chủ – tự học là một trong những yêu cầu quan trọng nhằm hình thành thói quen học tập tích cực và phát triển năng lực toàn diện. Khi học sinh có khả năng tự học, các em sẽ biết chủ động tìm hiểu kiến thức, biết tự sắp xếp thời gian và dần hình thành tinh thần trách nhiệm với việc học của bản thân. Đây chính là nền tảng để các em học tốt hơn ở các lớp tiếp theo và thích nghi với cuộc sống hiện đại.

Tuy nhiên, qua thực tiễn giảng dạy cho thấy, nhiều học sinh Lớp 3 hiện nay còn thiếu kỹ năng tự phục vụ, phụ thuộc vào sự nhắc nhở của cha mẹ, chưa có thói quen chuẩn bị bài, làm bài ở nhà, còn ỷ lại vào thầy cô trong giờ học. Các em dễ bị phân tán bởi các thiết bị điện tử, không biết cách tự tổ chức góc học tập hoặc chưa có động lực rõ ràng để học tập. Tình trạng đó nếu không được định hướng và rèn luyện ngay từ đầu sẽ ảnh hưởng lâu dài đến kết quả học tập và sự phát triển nhân cách của các em.

Trong những năm học gần đây, nhà trường đã đặc biệt quan tâm đến việc phát triển các năng lực cốt lõi cho học sinh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới. Nhiều hoạt động như: dạy học phân hóa, học qua trải nghiệm, giáo dục kỹ năng sống đã được triển khai. Tuy nhiên, để cụ thể hóa năng lực tự học, tự chủ cho học sinh Lớp 3 thì vẫn cần có những giải pháp phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, đơn giản, dễ thực hiện và có tính lặp lại thường xuyên để hình thành thói quen.

Là một giáo viên chủ nhiệm Lớp 3, tôi nhận thấy rõ tầm quan trọng của việc rèn cho học sinh khả năng tự học, tự lập ngay từ những ngày đầu đến trường. Với sự thấu hiểu đặc điểm của học sinh nhỏ tuổi, tôi mong muốn xây dựng những phương pháp gần gũi, hiệu quả và khả thi để từng bước hình thành cho các em tinh thần tự giác và chủ động trong học tập. Từ nhận thức đó, tôi mạnh dạn chọn đề tài:  “Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo để rèn luyện kỹ năng tự chủ, tự học cho học sinh Lớp 3 trong công tác chủ nhiệm.”

2. Mục tiêu của đề tài.

-  Xác định thực trạng kỹ năng tự học, tự chủ của học sinh Lớp 3:
Khảo sát, đánh giá mức độ tự lập, ý thức học tập và khả năng tự quản trong học sinh Lớp 3, từ đó chỉ ra những điểm mạnh – điểm hạn chế cần khắc phục.

-  Đề xuất và thực hiện các giải pháp rèn luyện kỹ năng tự chủ, tự học:
Xây dựng các biện pháp phù hợp với đặc điểm tâm lý, nhận thức của học sinh Lớp 3; tập trung vào những hoạt động thường ngày như: tự chuẩn bị đồ dùng học tập, tự lập thời gian biểu, tự kiểm tra bài, tham gia sinh hoạt tự quản,...

-  Tạo nền tảng cho học sinh phát triển thói quen học tập tích cực, chủ động:
Hình thành cho học sinh tinh thần trách nhiệm, ý thức học tập, biết tự điều chỉnh hành vi, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả học tập và rèn luyện của các em trong suốt năm học.

- Góp phần đổi mới phương pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học:
Đề tài nhằm cung cấp một hướng tiếp cận mới, thực tiễn và khả thi để giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh cùng phối hợp rèn luyện kỹ năng tự học, tự chủ cho học sinh, phù hợp với yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới.

3. Tính mới của đề tài:

Điểm mới của đề tài này nằm ở cách tiếp cận vấn đề một cách gần gũi và thực tiễn, thông qua việc rèn luyện kỹ năng tự học, tự chủ cho học sinh Lớp 3 không phải bằng các hình thức áp đặt hay lý thuyết khô khan, mà bằng các hoạt động thường ngày gắn với sinh hoạt học đường và cuộc sống gia đình. Thay vì tách rời việc học ra khỏi bối cảnh sống, đề tài đã tích hợp kỹ năng tự học vào những hành vi quen thuộc như: tự chuẩn bị đồ dùng học tập, ghi nhớ nhiệm vụ trong ngày, sắp xếp góc học tập, chia sẻ tiến bộ cá nhân vào cuối tuần,... giúp học sinh dễ tiếp nhận và hình thành thói quen tốt một cách tự nhiên.

Đề tài cũng đề xuất cách xây dựng môi trường học tập thân thiện, trong đó học sinh được khuyến khích lựa chọn, tự đánh giá và chia sẻ cảm xúc trong quá trình học tập. Các công cụ hỗ trợ như “nhật ký bé làm được”, “bảng tự giám sát”, “phiếu điểm tự thưởng” được thiết kế linh hoạt, phù hợp với năng lực nhận thức của học sinh Lớp 3, mang lại sự hứng thú và khơi dậy tinh thần tự giác trong học tập. Bên cạnh đó, việc phối hợp với phụ huynh qua nền tảng trao đổi điện tử cũng là một điểm mới nổi bật, góp phần xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình trong việc hình thành thói quen tự học cho học sinh.

Từ cách tiếp cận mềm mại, sinh động và phù hợp với đặc điểm lứa tuổi, đề tài không chỉ mang tính ứng dụng cao trong thực tế mà còn có khả năng nhân rộng cho các lớp đầu cấp tiểu học trong điều kiện hiện nay.

Ứng dụng công nghệ thông minh giúp học sinh lớp 3 giải toán có lời văn bằng hai phép tính

PHẦN NỘI DUNG

1. Thuận lợi:

Trong quá trình triển khai các hoạt động nhằm rèn luyện kỹ năng tự học, tự chủ cho học sinh Lớp 3, tôi nhận thấy có nhiều thuận lợi góp phần hỗ trợ tích cực cho việc thực hiện đề tài:

Trước hết, nhà trường luôn quan tâm và tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Ban giám hiệu thường xuyên tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn, dự giờ, chia sẻ kinh nghiệm, giúp giáo viên tiếp cận các phương pháp giảng dạy tích cực, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới.

Thứ hai, đa số học sinh lớp tôi chủ nhiệm có tinh thần học tập tích cực, nhanh nhẹn, thích khám phá, hứng thú với các hoạt động trải nghiệm. Phụ huynh học sinh cơ bản phối hợp tốt với giáo viên, có ý thức quan tâm đến việc rèn luyện thói quen học tập cho con em ngay từ Lớp 3. Sự tương tác thường xuyên giữa giáo viên và phụ huynh qua sổ liên lạc điện tử, nhóm lớp giúp kịp thời trao đổi thông tin, thống nhất cách giáo dục con tại trường và ở nhà.

Ngoài ra, bản thân tôi là giáo viên chủ nhiệm trực tiếp giảng dạy các môn học chính nên thuận lợi trong việc tích hợp các nội dung rèn kỹ năng tự học, tự chủ vào từng hoạt động cụ thể của lớp. Tôi cũng có điều kiện quan sát, theo dõi sát sao sự tiến bộ của học sinh để điều chỉnh phương pháp kịp thời, phù hợp với từng đối tượng.

Từ những thuận lợi trên, tôi có thêm niềm tin và động lực để mạnh dạn thực hiện đề tài này nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh Lớp 3.

2. Khó khăn:

Bên cạnh những thuận lợi, quá trình triển khai các biện pháp rèn luyện kỹ năng tự chủ, tự học cho học sinh Lớp 3 cũng gặp phải không ít khó khăn:

Trước hết, đặc điểm tâm lý của học sinh Lớp 3 là còn nhỏ tuổi, non nớt, khả năng tập trung và tự điều chỉnh hành vi còn yếu. Nhiều em chưa hình thành được thói quen học tập, thường xuyên quên đồ dùng học tập, không nhớ nhiệm vụ được giao, phụ thuộc nhiều vào sự nhắc nhở của người lớn. Việc hướng dẫn học sinh tự lập trong học tập đòi hỏi giáo viên phải kiên nhẫn, lặp lại nhiều lần, trong khi quỹ thời gian trên lớp lại hạn chế.

Bên cạnh đó, sự phối hợp từ phía phụ huynh chưa đồng đều. Một số cha mẹ học sinh còn có tâm lý bao bọc con quá mức, làm thay hoặc kiểm soát mọi hoạt động học tập, khiến học sinh thiếu cơ hội được tự làm, tự chịu trách nhiệm. Một số phụ huynh khác lại chưa thực sự quan tâm, phó mặc hoàn toàn cho nhà trường, dẫn đến việc rèn kỹ năng tự học tại nhà thiếu sự đồng bộ với giáo viên.

Ngoài ra, cơ sở vật chất và học liệu hỗ trợ hoạt động trải nghiệm còn hạn chế, chưa có nhiều học cụ, góc học tập, tài liệu minh họa phong phú để tạo môi trường tự học hấp dẫn cho học sinh Lớp 3. Một số lớp học còn đông, khiến việc theo sát từng học sinh để hỗ trợ cá nhân hóa gặp nhiều trở ngại.

Từ những khó khăn nêu trên, đòi hỏi giáo viên cần có sự linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức các hoạt động, đồng thời xây dựng mối liên hệ chặt chẽ với phụ huynh để cùng đồng hành trong việc rèn luyện kỹ năng tự chủ, tự học cho học sinh một cách hiệu quả.

3. Khảo sát thực trạng:

Ngay từ đầu năm học, tôi đã tiến hành quan sát, theo dõi và khảo sát thực tế Lớp 3A mà tôi chủ nhiệm nhằm nắm bắt mức độ tự học, tự chủ của học sinh trong học tập và sinh hoạt hằng ngày. Kết quả cho thấy, phần lớn các em vẫn còn phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ giáo viên và cha mẹ. Nhiều em chưa biết cách chuẩn bị bài, chưa tự giác làm bài tập ở nhà, còn quên đồ dùng học tập hoặc đến lớp trễ. Khi thực hiện nhiệm vụ trong lớp, các em thường đợi bạn làm trước rồi làm theo, thiếu chủ động phát biểu hay tham gia vào hoạt động nhóm. Việc quản lý bản thân và tuân thủ nội quy lớp học cũng còn nhiều hạn chế.

Tôi đã thực hiện khảo sát với 28 học sinh theo các tiêu chí cụ thể về thói quen học tập, khả năng tự lập, và ý thức tự chịu trách nhiệm trong học tập. Dưới đây là kết quả khảo sát ban đầu:

Bảng 1: Kết quả khảo sát kỹ năng tự học, tự chủ đầu năm học

Nội dung khảo sát	HHT		HT		CHT
Biết tự chuẩn bị sách vở, đồ dùng học tập, sắp xếp góc học tập, ngăn nắp, gọn gàng	10	36%	12	43%	6	21%
Ngoan ngoãn, hợp tác với bạn trong lớp.	9	32%	13	46%	6	22%
Chủ động phát biểu, tham gia xây dựng bài học	7	25%	15	54%	6	21%
Biết tự đánh giá hành vi và điều chỉnh bản thân khi sai sót	6	21%	14	50%	8	29%

 

4. Nội dung giải pháp.

Giải pháp 1: Ứng dụng công nghệ AI để giúp học sinh hiểu được giá trị của năng lực tự chủ và tự học

Trong bối cảnh chuyển đổi số trong giáo dục, việc đưa công nghệ – đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) – vào hỗ trợ quá trình giảng dạy không chỉ giúp nâng cao hiệu quả tiếp thu bài học, mà còn mở ra một cách tiếp cận mới giúp học sinh tiểu học, nhất là học sinh Lớp 3, hiểu được ý nghĩa của việc tự học, tự chủ trong học tập và sinh hoạt. Ở lứa tuổi còn nhỏ, học sinh thường dễ tiếp nhận thông tin thông qua hình ảnh trực quan, kể chuyện sinh động hơn là các lời giảng giải khô khan. Vì vậy, việc ứng dụng các công cụ AI để xây dựng những câu chuyện trực quan, gần gũi sẽ giúp các em dần hình thành nhận thức đúng về việc tự chuẩn bị sách vở, giữ gìn đồ dùng học tập, hay biết sắp xếp góc học tập gọn gàng – những biểu hiện cụ thể của năng lực tự học và tự chủ.

Trong quá trình thực hiện, tôi đã khai thác một số nền tảng AI miễn phí và thân thiện với giáo viên như: ChatGPT để xây dựng nội dung kịch bản kể chuyện, Canva để thiết kế các slide, tranh minh họa hấp dẫn, và HaluoAI để tạo video hoạt hình kể chuyện tự động có giọng đọc tiếng Việt phù hợp với lứa tuổi học sinh. Từ đó, tôi tạo ra các đoạn phim hoạt hình ngắn mang tính giáo dục cao, với nhân vật chính là các bạn nhỏ quen thuộc như “Minh thông minh”, “Lan gọn gàng”, “Tí hậu đậu”... Trong mỗi câu chuyện, các nhân vật được đặt vào tình huống gần gũi như: bạn Minh tự sắp xếp cặp sách vào buổi tối để sáng không quên đồ dùng; bạn Lan biết giữ gìn sách vở sạch sẽ, không viết bậy vào sách; hay bạn Tí bị mất đồ vì vứt lung tung, sau đó được bạn bè và cô giáo giúp nhận ra tầm quan trọng của việc biết tự quản lý đồ dùng cá nhân.

Các video và tranh truyện này được trình chiếu trong tiết sinh hoạt lớp hoặc lồng ghép vào các môn học như Đạo đức, Hoạt động trải nghiệm. Sau mỗi câu chuyện, tôi tổ chức cho học sinh thảo luận, đặt câu hỏi hoặc đóng vai lại tình huống để học sinh không chỉ nghe – nhìn mà còn được tương tác và trải nghiệm. Qua đó, các em được hướng dẫn cách tự sắp xếp đồ dùng trước khi đến lớp, tự kiểm tra lại sách vở, giữ gìn sách vở sạch đẹp như nhân vật mình yêu thích. Bên cạnh đó, tôi còn gửi video về cho phụ huynh để học sinh được xem lại ở nhà cùng cha mẹ, tăng hiệu quả giáo dục phối hợp giữa gia đình và nhà trường.

Sau thời gian ngắn áp dụng, tôi nhận thấy học sinh rất hào hứng với các buổi “xem chuyện kể từ AI”. Nhiều em bắt đầu thay đổi hành vi rõ rệt: biết tự xếp cặp, mang đủ đồ dùng học tập, giữ sách vở sạch sẽ và cảm thấy vui khi được cô khen giống “bạn Minh gọn gàng”. Việc sử dụng AI để xây dựng câu chuyện không chỉ giúp học sinh dễ tiếp thu mà còn giúp giáo viên tiết kiệm thời gian thiết kế bài dạy, mang lại hiệu quả cao trong việc giáo dục kỹ năng tự học – tự chủ một cách tự nhiên, nhẹ nhàng và hấp dẫn.

Giải pháp 2. Giúp con vững bước mỗi ngày.

Ở lứa tuổi Lớp 3 – khi các em vừa bước vào môi trường học đường hoàn toàn mới, việc hình thành những thói quen nhỏ như chuẩn bị sách vở, tự thu dọn bàn học, ghi nhớ việc cần làm,… chính là những bước đầu tiên trong hành trình rèn luyện năng lực tự học và tự chủ. Với tâm lý còn non nớt, học sinh Lớp 3 chưa thể hình thành kỹ năng học tập độc lập ngay lập tức, mà cần được hướng dẫn, gợi mở thông qua những hoạt động nhỏ lặp lại mỗi ngày. Việc giáo viên chủ động lồng ghép nội dung rèn luyện kỹ năng vào các thời điểm quen thuộc trong sinh hoạt lớp sẽ tạo nên sự ổn định và hình thành nền nếp cho học sinh – từ đó giúp các em “vững bước” từng chút một trên hành trình làm chủ bản thân.

Trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy rằng thay vì tổ chức những hoạt động riêng biệt hay yêu cầu học sinh tự học một cách hình thức, hiệu quả sẽ cao hơn nếu giáo viên tích hợp các nội dung rèn kỹ năng vào từng thời điểm cụ thể trong ngày học. Chẳng hạn, vào đầu buổi học, tôi cùng cả lớp ôn lại bảng “5 việc con cần làm trước khi vào lớp” như: kiểm tra cặp sách, chỉnh lại bàn ghế, lấy vở đúng môn, tự đi vệ sinh, uống nước đúng lúc… Cuối buổi học, tôi dành 5 phút “thời gian tự lập” để các em tự thu dọn góc ngồi, xếp sách vở, kiểm tra lại bài tập được giao và ghi vào sổ “Con đã nhớ gì hôm nay?”. Những hoạt động này diễn ra đều đặn mỗi ngày, lặp đi lặp lại như một thói quen nhẹ nhàng. Trong các giờ học, tôi cũng khuyến khích học sinh tự lấy và cất đồ dùng học tập, tự chọn cách trình bày bài, tự đánh giá xem mình đã tập trung chưa, hoàn thành bài ra sao.

Song song đó, tôi xây dựng bảng tuyên dương cuối tuần với tên gọi “Con đã vững bước như thế nào?”, trong đó các tiêu chí được đưa ra bằng ngôn ngữ gần gũi: “Con tự làm việc cá nhân”, “Con nhớ mang đủ sách vở”, “Con biết sắp xếp cặp gọn gàng”, “Con nhớ bài học về nhà”… Những học sinh thực hiện tốt sẽ được ghi tên lên bảng, nhận sticker hoặc phần thưởng nhỏ. Mỗi bước nhỏ các em thực hiện đều được ghi nhận, khích lệ, giúp các em cảm nhận rõ rằng mình đang “lớn lên từng ngày”.

Qua hơn một tháng áp dụng giải pháp này, tôi nhận thấy sự thay đổi rõ rệt ở nhiều học sinh. Các em chủ động hơn trong việc chuẩn bị đồ dùng, nhớ được nội dung bài học, có thái độ học tập tích cực và biết chịu trách nhiệm với công việc cá nhân. Không chỉ vậy, các em còn nhắc nhở bạn cùng làm theo, hình thành ý thức tập thể rất tự nhiên. Việc rèn kỹ năng tự học, tự chủ không còn là điều gì to tát mà được cụ thể hóa bằng những hành vi hằng ngày – từ đó góp phần xây dựng cho các em sự vững vàng ngay từ những bước đầu tiên trên hành trình học tập và trưởng thành.

Giải pháp 3. Xây dựng phong trào: “ai là người cẩn thận”

Ở học sinh Lớp 3, nhiều hành vi tích cực như: chuẩn bị đầy đủ đồ dùng học tập, giữ gìn sách vở, gấp quần áo ngay ngắn, không làm rơi rớt giấy rác trong lớp,... đều là biểu hiện rõ ràng của sự cẩn thận – một phẩm chất quan trọng gắn liền với năng lực tự chủ và tinh thần tự học. Tuy nhiên, để học sinh duy trì được các hành vi đó một cách tự giác và đều đặn, cần có một hình thức tổ chức thi đua nhẹ nhàng, vui vẻ, khơi dậy ý thức rèn luyện bản thân mỗi ngày. Vì vậy, tôi xây dựng phong trào lớp mang tên “Ai là người cẩn thận?” như một cách vừa học vừa chơi, giúp học sinh hứng thú khi thực hiện những việc nhỏ tưởng chừng đơn giản, nhưng lại góp phần rèn luyện nền nếp học tập rất hiệu quả.

Để triển khai phong trào, tôi lập ra một bảng theo dõi thi đua “Cẩn thận mỗi ngày” đặt tại góc lớp, với các tiêu chí cụ thể và dễ hiểu dành cho học sinh Lớp 3 như: mang đầy đủ đồ dùng học tập, vở sạch – chữ đẹp, không làm rơi rớt giấy trong lớp, xếp ghế ngay ngắn, giữ sách không nhàu nát,... Mỗi em sẽ có một hàng tên, mỗi ngày sẽ được ghi “hoa mặt cười” nếu thực hiện tốt hoặc để trống nếu chưa hoàn thành. Mỗi tuần, giáo viên tổng hợp, tuyên dương 3–5 bạn có nhiều hoa mặt cười nhất với danh hiệu “Người cẩn thận của tuần”, trao huy hiệu hoặc sticker nho nhỏ để khích lệ. Trong các tiết sinh hoạt, tôi cho học sinh chia sẻ bí quyết giữ sách đẹp, giữ vở sạch, cách mang đồ dùng không quên,... để các em học hỏi lẫn nhau, cùng tiến bộ.

Phong trào được thiết kế ngắn gọn, không tạo áp lực, nhưng lại lặp đi lặp lại mỗi ngày như một “nhắc nhở nhẹ nhàng” để học sinh tự soi lại hành vi của mình. Quan trọng hơn, các em cảm thấy mình đang được công nhận, được theo dõi tích cực và có động lực để làm tốt hơn. Hình ảnh bạn được tuyên dương mỗi tuần cũng tạo hiệu ứng lan tỏa trong lớp, khiến các em tự điều chỉnh hành vi mà không cần giáo viên nhắc quá nhiều.

Sau hơn một tháng triển khai, tôi nhận thấy nhiều học sinh đã có sự thay đổi rõ rệt: cặp sách gọn hơn, đồ dùng đầy đủ hơn, vở viết ngay ngắn, không còn vứt giấy ra lớp, ngồi học nghiêm túc hơn. Các em cũng thích thú với việc “được đếm hoa” mỗi ngày và xem đó như một trò chơi tích cực. Không khí lớp học trở nên vui vẻ, tự giác hơn mà không cần đến hình thức nhắc nhở nặng nề.

Giải pháp 4. Ứng dụng CNTT để giúp em tự tin đến lớp mỗi ngày.

Một trong những yếu tố quan trọng giúp học sinh Lớp 3 duy trì thói quen tự học, tự chủ là sự tự tin – cảm giác được công nhận, được khích lệ, và biết rằng những nỗ lực nhỏ của mình luôn có ý nghĩa. Sau khi triển khai phong trào “Ai là người cẩn thận?” ở giải pháp trước, tôi nhận thấy rằng một số học sinh tuy rất cố gắng nhưng chưa đạt được kết quả nổi bật. Nếu không có biện pháp động viên kịp thời, các em dễ cảm thấy buồn, thua kém bạn bè, từ đó sinh tâm lý ngại đến lớp, mất động lực rèn luyện. Ngược lại, những học sinh làm tốt cũng cần được tuyên dương một cách trang trọng, truyền cảm hứng để các bạn khác noi theo. Chính vì vậy, tôi quyết định ứng dụng công nghệ thông tin để cá nhân hóa việc ghi nhận, khích lệ, qua đó giúp mỗi em đều cảm thấy tự tin khi bước vào lớp học mỗi ngày.

Tôi sử dụng công cụ thiết kế trực tuyến Canva để tạo các mẫu “Thư khen mỗi ngày” với hình ảnh sinh động, từ ngữ thân thiện, gần gũi với học sinh Lớp 3. Trong thư có ghi rõ tên học sinh, lý do được khen, cùng lời nhắn động viên như: “Cô rất vui vì hôm nay con đã nhớ mang đủ sách vở!”, hay “Cảm ơn con vì đã giữ sách thật sạch sẽ!”. Mỗi ngày, tôi chọn ra từ 2 đến 3 bạn – có thể là học sinh hoàn thành tốt các tiêu chí của phong trào thi đua, hoặc những em tuy chưa xuất sắc nhưng có tiến bộ rõ rệt, biết cố gắng sửa sai, biết tự xếp đồ dùng, ghi nhớ nhiệm vụ,... Thư khen sẽ được in màu hoặc trình chiếu lên màn hình lớp vào đầu buổi học hôm sau như một món quà tinh thần nhỏ.

Bên cạnh đó, tôi tạo một thư mục lưu trữ các thư khen điện tử để gửi cho phụ huynh qua nhóm Zalo lớp, giúp gia đình cùng chia sẻ niềm vui và tiếp tục động viên con ở nhà. Với những học sinh chưa hoàn thành tốt, tôi không phê bình mà chọn cách gửi lời nhắn riêng kèm hình ảnh minh họa khích lệ như: “Ngày mai con hãy thử nhớ chuẩn bị bút chì nhé! Cô tin con làm được!”. Sự động viên nhẹ nhàng, đúng lúc và bằng hình thức sinh động này đã khiến các em cảm thấy mỗi ngày đến lớp là một cơ hội để làm tốt hơn, để được công nhận.

Sau khi áp dụng hình thức khen thưởng này trong 2 tuần liên tiếp, tôi nhận thấy các em đến lớp với tinh thần phấn chấn hơn. Nhiều em từng rụt rè, chậm tiến bộ nay đã chủ động hỏi cô “Hôm nay con có thư khen không?”, hoặc tự ghi nhớ “Ngày mai con sẽ cố gắng cất sách gọn để được khen như bạn Bi”. Không khí lớp học trở nên tích cực, nhẹ nhàng, không còn phân biệt rõ giữa “bạn giỏi” và “bạn chưa tốt”, mà là nơi mỗi học sinh đều có cơ hội tiến bộ mỗi ngày. Việc sử dụng công nghệ không chỉ làm mới hình thức khen thưởng mà còn thể hiện sự quan tâm cá nhân hóa đến từng em – một yếu tố then chốt giúp nuôi dưỡng tinh thần tự học và tự tin ở học sinh Lớp 3.

Giải pháp 5: Xây dựng phong trào “Con ngoan của mẹ”

Việc rèn luyện kỹ năng tự chủ, tự học cho học sinh Lớp 3 không chỉ diễn ra trong môi trường lớp học mà cần có sự tiếp nối và đồng hành tại gia đình. Bởi lẽ, những hành vi như: tự xếp cặp sách, chuẩn bị đồ dùng học tập, gấp áo quần gọn gàng hay giữ ngăn nắp góc học tập ở nhà – chính là những biểu hiện rõ ràng và thường xuyên nhất của năng lực tự lập, tinh thần tự giác mà nhà trường đang hướng tới. Tuy nhiên, không phải phụ huynh nào cũng nhận thức rõ được tầm quan trọng của việc rèn luyện những thói quen nhỏ này cho con em mình. Do đó, việc tạo ra một phong trào gắn kết giữa giáo viên – học sinh – phụ huynh, giúp phụ huynh trở thành người bạn đồng hành tích cực trong việc hỗ trợ con hình thành nề nếp tự học tại nhà là vô cùng cần thiết.

Từ thực tế đó, tôi triển khai phong trào “Con ngoan của mẹ” với sự phối hợp trực tiếp từ phụ huynh. Mỗi gia đình được khuyến khích cùng con thực hiện các việc nhỏ mỗi ngày như: tự xếp cặp sách trước khi đi ngủ, gấp áo quần sau khi thay, dọn góc học tập gọn gàng, để dép đúng nơi quy định, lau bàn học sau khi học xong... Những hành vi tuy đơn giản nhưng đều thể hiện sự tự giác, tinh thần trách nhiệm và khả năng tự phục vụ – nền tảng thiết yếu của kỹ năng tự học, tự chủ. Phụ huynh sẽ cùng con thực hiện, đồng thời quay video hoặc chụp ảnh lại khoảnh khắc “con đang làm việc tốt”, sau đó gửi vào nhóm Zalo lớp với ghi chú ngắn gọn như: “Bé An tự xếp sách vở tối nay”, “Tú biết cất quần áo đúng nơi rồi”,...

Giáo viên sẽ lựa chọn và tuyên dương những hình ảnh tích cực vào đầu buổi học hôm sau, trình chiếu cho cả lớp xem để các em cùng học tập lẫn nhau. Mỗi tuần, tôi tổ chức trao danh hiệu “Con ngoan của mẹ” cho 3–5 bạn, có thể kèm theo thư khen nhỏ hoặc sticker đáng yêu dán vào vở liên lạc. Đặc biệt, tôi không chỉ lựa chọn các bạn làm giỏi nhất mà còn chú trọng đến những bạn có tiến bộ, có sự thay đổi qua từng ngày – để tất cả học sinh đều thấy mình có cơ hội được ghi nhận.

Phong trào không mang tính áp lực hay thi đua căng thẳng, mà thiên về tạo cảm xúc tích cực trong gia đình, kết nối tình cảm cha mẹ – con cái, đồng thời giúp các em nhận ra rằng: mình có thể tự làm được nhiều việc và cảm thấy tự hào vì điều đó. Qua hoạt động này, phụ huynh cũng dần thay đổi nhận thức, không làm thay mà biết cách khích lệ, hỗ trợ con đúng lúc.

Sau gần một tháng triển khai, tôi nhận thấy sự thay đổi rõ rệt: học sinh đến lớp với tinh thần phấn khởi, chủ động kể với cô và bạn về việc tốt mình đã làm ở nhà. Nhiều em nhắc lại lời mẹ dặn: “Con phải giữ sách sạch như hôm qua để được mẹ quay video nữa!”, hay “Cô ơi, con tự xếp áo quần 3 ngày rồi đó!”. Phụ huynh cũng tích cực hơn trong việc đồng hành với giáo viên, chủ động gửi ảnh/video, phản hồi nhanh và chia sẻ thêm nhiều cách sáng tạo để con hình thành thói quen tốt.

Có thể nói, phong trào “Con ngoan của mẹ” không chỉ góp phần hình thành kỹ năng tự học, tự chủ cho học sinh mà còn là cầu nối vững chắc giữa gia đình và nhà trường trong hành trình cùng con trưởng thành.

5. Kết quả đạt được

Sau một thời gian áp dụng đồng bộ 5 giải pháp nhằm rèn luyện kỹ năng tự học, tự chủ cho học sinh Lớp 3 thông qua các hoạt động hằng ngày và sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường – học sinh – phụ huynh, tôi nhận thấy những chuyển biến rõ rệt, tích cực cả về nhận thức, hành vi và thái độ học tập của các em.

Trước hết, học sinh đã nhận thức được tầm quan trọng của việc tự học, tự lập. Thông qua các câu chuyện kể bằng công nghệ AI, các video hoạt hình, các buổi thảo luận lớp, các em đã hiểu rằng tự học không chỉ là trách nhiệm mà còn là cách để trở nên “giỏi hơn – lớn hơn – được khen nhiều hơn”. Đây là tiền đề rất quan trọng giúp học sinh có động lực thay đổi từ bên trong.

Tiếp theo, thông qua việc lồng ghép các hành vi rèn luyện vào sinh hoạt thường ngày tại lớp, học sinh đã hình thành được những thói quen học tập tích cực như: tự mang đầy đủ đồ dùng học tập, tự sắp xếp góc ngồi, ghi nhớ nhiệm vụ, tự ôn bài theo nhắc nhở. Số học sinh chủ động thực hiện các việc này mà không cần cô nhắc đã tăng rõ rệt sau 4 tuần.

Phong trào “Ai là người cẩn thận?” và hoạt động “Thư khen mỗi ngày” đã giúp lan tỏa hành vi tốt trong lớp học, tạo môi trường thi đua lành mạnh, nhẹ nhàng nhưng hiệu quả. Những học sinh chậm tiến bộ cũng cảm thấy không bị bỏ lại mà luôn được cô theo dõi, động viên và khen đúng lúc. Bảng theo dõi hành vi, hoa mặt cười, sticker, thư điện tử... đã trở thành những hình thức ghi nhận gần gũi mà học sinh háo hức mong chờ mỗi ngày đến lớp.

Đặc biệt, phong trào “Con ngoan của mẹ” đã kết nối chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường. Phụ huynh không chỉ tích cực gửi hình ảnh – video ghi lại hành vi tự lập của con, mà còn chủ động trao đổi với giáo viên, chia sẻ nhiều cách dạy con tự học tại nhà. Trẻ em được tiếp thêm động lực khi cả cô và cha mẹ cùng theo dõi hành vi tốt của mình.

Nhìn chung, qua việc triển khai các giải pháp phù hợp với đặc điểm lứa tuổi Lớp 3, kết hợp linh hoạt giữa công nghệ, hoạt động thường ngày và phối hợp gia đình – nhà trường, lớp học đã trở thành một môi trường tích cực, nhẹ nhàng, nhưng đầy hiệu quả trong việc hình thành năng lực tự học, tự chủ cho học sinh ngay từ những năm đầu tiểu học.

Một số biện pháp xây dựng lớp học hạnh phúc tại lớp 3

PHẦN KẾT LUẬN

1. Kết luận.

Việc rèn luyện kỹ năng tự học và tự chủ cho học sinh Lớp 3 là một yêu cầu thiết yếu và cấp bách trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. Đây không chỉ là một năng lực cần thiết theo định hướng của chương trình giáo dục phổ thông mới mà còn là nền tảng để học sinh hình thành thói quen học tập tích cực, ý thức trách nhiệm với bản thân và dần phát triển thành người học độc lập, có phẩm chất tốt. Đề tài “Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo để rèn luyện kỹ năng tự chủ, tự học cho học sinh Lớp 3 trong công tác chủ nhiệm.” được thực hiện với mong muốn cụ thể hóa mục tiêu đó bằng những giải pháp gần gũi, thiết thực, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và tình hình thực tế trong giảng dạy.

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã mạnh dạn áp dụng đồng bộ năm giải pháp mang tính khả thi cao: từ việc sử dụng công nghệ AI để truyền cảm hứng, lồng ghép hành vi rèn luyện vào sinh hoạt lớp học, tổ chức phong trào thi đua nhẹ nhàng, đến ứng dụng công nghệ thông tin để khen ngợi đúng lúc, và đặc biệt là huy động sự tham gia tích cực của phụ huynh qua phong trào “Con ngoan của mẹ”. Các giải pháp được triển khai không tách rời nhau mà có sự kế thừa, hỗ trợ và bổ sung lẫn nhau, tạo thành một quá trình liền mạch: từ nhận thức → hành động → khích lệ → duy trì → lan tỏa. Kết quả thực tế cho thấy học sinh đã có sự tiến bộ rõ rệt về thói quen học tập, kỹ năng tự lập, tinh thần trách nhiệm và sự hào hứng đến trường mỗi ngày. Lớp học trở nên nhẹ nhàng, tích cực hơn, giáo viên không còn mất quá nhiều thời gian nhắc nhở mà có thể tập trung vào dạy học và phát triển năng lực cá nhân cho từng em.

Là giáo viên chủ nhiệm Lớp 3, tôi hiểu rằng việc hình thành thói quen cho học sinh không thể diễn ra trong một sớm một chiều, mà cần sự kiên trì, tinh tế, kết hợp giữa tình yêu thương và phương pháp sư phạm phù hợp. Qua đề tài này, tôi không chỉ tìm ra được hướng đi hiệu quả trong công tác giáo dục học sinh mà còn củng cố thêm niềm tin rằng: chỉ cần xuất phát từ những điều nhỏ nhất, lặp lại mỗi ngày một cách tích cực và có định hướng, chúng ta hoàn toàn có thể giúp các em hình thành những phẩm chất lớn. Đó chính là lý do tôi lựa chọn đề tài này và hy vọng có thể lan tỏa những kinh nghiệm thực tế đến đồng nghiệp, phụ huynh và các nhà quản lý giáo dục.

2. Kiến nghị.

Từ thực tiễn triển khai đề tài, tôi xin được kiến nghị một số nội dung như sau: Đối với nhà trường, cần tiếp tục tạo điều kiện cho giáo viên ứng dụng công nghệ thông tin, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề để chia sẻ giải pháp giáo dục kỹ năng sống hiệu quả cho học sinh. Đồng thời, khuyến khích các giáo viên chủ nhiệm Lớp 3 chú trọng đến việc rèn nền nếp, hình thành thói quen ngay từ những tuần học đầu tiên. Đối với phụ huynh, rất mong quý cha mẹ học sinh tiếp tục đồng hành cùng giáo viên trong việc xây dựng nếp sống học tập tích cực cho con tại nhà, không làm thay con, không kỳ vọng áp lực mà hãy động viên con mỗi ngày bằng tình yêu thương và sự tin tưởng. Với giáo viên, cần kiên nhẫn, linh hoạt và sáng tạo trong việc lựa chọn phương pháp rèn luyện kỹ năng phù hợp với từng đối tượng học sinh, không coi việc giáo dục kỹ năng là việc làm thêm, mà là phần cốt lõi song hành cùng việc dạy chữ, dạy kiến thức.

Bằng tất cả tâm huyết, tôi tin rằng việc rèn luyện năng lực tự học, tự chủ cho học sinh Lớp 3 là hoàn toàn có thể thực hiện hiệu quả nếu chúng ta bắt đầu từ những điều giản dị nhất – và quan trọng hơn cả, là làm bằng cả tấm lòng yêu thương và trách nhiệm.

Bấm vào đây xem thêm các biện pháp khác:

1. Biện pháp giáo dục lớp 1

2. Biện pháp giáo dục lớp 2

3. Biện pháp giáo dục lớp 3

4. Biện pháp giáo dục lớp 4

5. Biện pháp giáo dục lớp 5

Đây là Sáng kiến mới 100%, do thầy Lê Hồng Minh thiết kế nhằm hỗ trợ miễn phí cho giáo viên phục vụ công việc dạy học và được đăng tải độc quyền trên website bienphap.vn. Thầy nghiêm cấm tất cả mọi người không được phép chia sẻ lại hoặc buôn bán trên tất cả các trang mạng xã hội dưới bất cứ hình thức nào!