Ứng dụng CNTT để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4–5 tuổi
Ngày đăng: 25/08/2025 08:20
Ngày đăng: 25/08/2025 08:20
Tin liên quan
Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, đất nước ta đang trong tiến trình hội nhập quốc tế sâu rộng, giáo dục mầm non được coi là bậc học đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người. Đối với trẻ 4–5 tuổi, bên cạnh việc hình thành nhận thức và phát triển ngôn ngữ, thì giáo dục kỹ năng sống (KNS) có vai trò đặc biệt quan trọng, giúp trẻ biết tự phục vụ, giao tiếp, hợp tác, tự tin, tự bảo vệ bản thân trong môi trường xung quanh. Đây không chỉ là yêu cầu để trẻ phát triển toàn diện, mà còn là hành trang ban đầu để trẻ bước vào bậc học tiếp theo và hòa nhập xã hội.
Trong xu thế đổi mới giáo dục hiện nay, ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) đã trở thành xu thế tất yếu. CNTT mang lại nhiều công cụ hữu ích như video trực quan, trò chơi tương tác, phần mềm học tập, tình huống mô phỏng… Những công cụ này giúp bài giảng trở nên sinh động, dễ hiểu và dễ ghi nhớ hơn, tạo điều kiện để trẻ rèn luyện kỹ năng một cách tự nhiên, hứng thú. Vì vậy, việc kết hợp CNTT vào giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non là hết sức cần thiết và phù hợp với định hướng phát triển giáo dục trong giai đoạn hiện nay.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc rèn kỹ năng sống cho trẻ ở trường mầm non vẫn còn nhiều hạn chế. Một bộ phận giáo viên mới chỉ chú trọng vào việc dạy kiến thức cơ bản, chưa quan tâm đầy đủ đến kỹ năng sống. Một số tiết dạy có sử dụng CNTT nhưng chủ yếu dừng lại ở mức minh họa cho bài học, chưa khai thác CNTT như một phương tiện trực tiếp để rèn kỹ năng cho trẻ. Bên cạnh đó, không ít phụ huynh còn cho rằng trẻ mầm non chỉ cần học chữ cái, con số, chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc hình thành kỹ năng sống sớm cho con. Chính vì thế, các kỹ năng của trẻ như: kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng giao tiếp – ứng xử, kỹ năng tự bảo vệ, kỹ năng hợp tác trong nhóm… vẫn còn hạn chế.
Từ thực tiễn tại đơn vị, mặc dù nhà trường đã được trang bị một số thiết bị CNTT như ti vi, máy chiếu, máy tính kết nối internet, nhưng việc khai thác để phục vụ cho giáo dục kỹ năng sống còn rời rạc, chưa có hệ thống. Giáo viên trẻ tuổi đa phần có khả năng sử dụng CNTT, song chưa thực sự chủ động và sáng tạo trong việc thiết kế bài giảng, trò chơi, video mô phỏng để dạy kỹ năng sống. Do vậy, hiệu quả giáo dục kỹ năng sống thông qua CNTT chưa cao, chưa phát huy hết ưu thế của phương tiện hiện đại trong giảng dạy.
Từ những phân tích trên, có thể khẳng định: việc ứng dụng CNTT vào giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non 4–5 tuổi là nhiệm vụ cấp thiết, vừa mang ý nghĩa lý luận, vừa có giá trị thực tiễn. Đề tài không chỉ giúp nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ, mà còn góp phần thay đổi nhận thức của giáo viên và phụ huynh, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp giáo dục mầm non theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh trong giai đoạn hiện nay.
Mục tiêu của sáng kiến là nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4–5 tuổi thông qua ứng dụng CNTT một cách hệ thống và nhất quán. Hình thành vững các kỹ năng cốt lõi phù hợp lứa tuổi: tự phục vụ, giao tiếp–ứng xử văn minh, hợp tác nhóm, tự tin trình bày và biết tự bảo vệ trong các tình huống thường gặp. Tạo môi trường học tập trực quan, hấp dẫn, khuyến khích trẻ chủ động trải nghiệm và xử lý tình huống để chuyển biến hành vi bền vững. Nâng cao năng lực ứng dụng CNTT của giáo viên và tăng cường phối hợp gia đình – nhà trường trong rèn kỹ năng sống. Xây dựng và chuẩn hóa học liệu số (video, trò chơi, mô phỏng) kèm tiêu chí đánh giá rõ ràng để theo dõi, cải tiến liên tục.
Biện pháp “Ứng dụng CNTT để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4–5 tuổi” có những điểm mới sau:
Ứng dụng CNTT trực tiếp vào rèn kỹ năng sống, không chỉ dừng lại ở việc minh họa cho bài học, mà tạo ra các tình huống mô phỏng, trò chơi tương tác để trẻ luyện tập kỹ năng một cách chủ động.
Thiết kế học liệu số riêng cho kỹ năng sống, gồm video, hình ảnh, trò chơi PowerPoint, Kahoot, Quizizz… gắn với từng chủ đề, giúp trẻ dễ quan sát, dễ thực hành và ghi nhớ lâu.
Kết hợp giáo dục trên lớp và ở nhà thông qua CNTT, giáo viên chia sẻ clip, hình ảnh, hướng dẫn qua nhóm Zalo/Facebook để phụ huynh cùng rèn kỹ năng cho con, mở rộng phạm vi giáo dục từ nhà trường đến gia đình.
Tăng tính hứng thú và chủ động của trẻ, bởi CNTT đưa các tình huống đời sống vào lớp học dưới hình thức trực quan, sinh động, khiến trẻ mạnh dạn, tự tin hơn khi xử lý tình huống.
Góp phần đổi mới phương pháp giáo dục mầm non, đưa CNTT vào giảng dạy kỹ năng sống, đáp ứng yêu cầu đổi mới theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học.
Đối tượng nghiên cứu của sáng kiến là việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo 4–5 tuổi, cụ thể là các kỹ năng tự phục vụ, giao tiếp – ứng xử, hợp tác, tự tin và tự bảo vệ. Phạm vi thực hiện trong năm học 2025–2026, tại lớp mẫu giáo Chồi 2 của Trường Mầm non … (ghi rõ tên trường khi áp dụng chính thức), với tổng số 25 trẻ tham gia. Sáng kiến tập trung vào các hoạt động giáo dục hằng ngày của trẻ tại trường, đồng thời có sự phối hợp với phụ huynh thông qua CNTT để rèn luyện và củng cố kỹ năng tại gia đình.
Để triển khai sáng kiến hiệu quả, tôi sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:
Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu tài liệu, văn bản hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, các tài liệu chuyên ngành về giáo dục kỹ năng sống và ứng dụng CNTT trong giáo dục mầm non.
Phương pháp quan sát: Quan sát trực tiếp các hoạt động hằng ngày của trẻ để đánh giá khả năng thực hành kỹ năng sống và mức độ hứng thú khi tham gia hoạt động có ứng dụng CNTT.
Phương pháp điều tra thực tiễn: Khảo sát phụ huynh và giáo viên về nhận thức và thực trạng rèn kỹ năng sống cho trẻ.
Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thiết kế, tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống có ứng dụng CNTT và đánh giá hiệu quả qua các đợt khảo sát trước – sau thực nghiệm.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Rút ra bài học, đề xuất giải pháp cải tiến từ thực tiễn áp dụng trong lớp học.
Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, giữ vai trò đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người. Ở độ tuổi 4–5, trẻ bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ về nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm – xã hội; vì vậy, việc hình thành các kỹ năng sống cơ bản như tự phục vụ, giao tiếp, hợp tác, tự tin, tự bảo vệ là vô cùng cần thiết. Những kỹ năng này không chỉ giúp trẻ thích ứng với môi trường xung quanh mà còn là nền tảng để trẻ phát triển lâu dài, hướng tới hình thành nhân cách toàn diện.
Theo quan điểm của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kỹ năng sống là “những khả năng thiết thực giúp con người ứng phó hiệu quả với các yêu cầu và thách thức của cuộc sống hằng ngày”. Ở lứa tuổi mầm non, kỹ năng sống gắn liền với các hành vi đơn giản, gần gũi như biết chào hỏi, tự rửa tay, biết chia sẻ đồ chơi, hợp tác khi chơi nhóm, hay tránh xa những vật dụng nguy hiểm. Đây là những hành vi tuy nhỏ nhưng có ý nghĩa quyết định trong việc hình thành thói quen và nhân cách ban đầu cho trẻ.
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, công nghệ thông tin (CNTT) đã và đang trở thành công cụ quan trọng, hỗ trợ đắc lực cho quá trình dạy học. CNTT giúp tạo ra môi trường học tập trực quan, sinh động, kích thích hứng thú và sự tham gia tích cực của trẻ. Đặc biệt, các phương tiện CNTT như video tình huống, hình ảnh minh họa, phần mềm trò chơi, bài giảng điện tử… có khả năng mô phỏng thực tế, đưa trẻ đến gần hơn với những trải nghiệm đời sống, từ đó nâng cao hiệu quả rèn luyện kỹ năng sống.
Quan điểm giáo dục hiện đại cũng nhấn mạnh: giáo dục mầm non không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn chú trọng hình thành năng lực và phẩm chất cho trẻ. Việc ứng dụng CNTT vào giáo dục kỹ năng sống đáp ứng định hướng “lấy trẻ làm trung tâm”, khuyến khích trẻ tham gia tích cực vào hoạt động, tự trải nghiệm, tự giải quyết vấn đề. Nhờ đó, trẻ không chỉ học được “cái gì” mà quan trọng hơn là học được “cách làm”, “cách ứng xử” trong các tình huống của cuộc sống.
Như vậy, về mặt lý luận, sáng kiến “Ứng dụng CNTT để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4–5 tuổi” vừa phù hợp với quan điểm giáo dục mầm non hiện đại, vừa góp phần thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện cho trẻ. Đây là cơ sở khoa học quan trọng để triển khai các biện pháp cụ thể trong thực tiễn.
Tại nhà trường, hoạt động giáo dục kỹ năng sống (KNS) đã được lồng ghép vào sinh hoạt hằng ngày của trẻ (đón – trả trẻ, ăn – ngủ – vệ sinh, hoạt động góc, ngoài trời). Tuy nhiên, việc ứng dụng CNTT trong dạy KNS mới chủ yếu dừng ở trình chiếu hình ảnh, video rời rạc; chưa có kế hoạch tích hợp theo chủ đề và bộ học liệu số thống nhất cho từng kỹ năng trọng tâm (tự phục vụ, giao tiếp – ứng xử, hợp tác, tự tin, tự bảo vệ).
Đặc điểm lớp 4–5 tuổi cho thấy sự khác biệt đáng kể về thói quen và hành vi: có trẻ đã biết tự phục vụ cơ bản, có trẻ còn lệ thuộc người lớn; một số trẻ rụt rè khi giao tiếp trước nhóm; nhiều trẻ hứng thú cao với thiết bị số và trò chơi tương tác. Chính đặc điểm này tạo nhu cầu tổ chức hoạt động có tính cá nhân hóa, có minh họa trực quan và tình huống mô phỏng để trẻ luyện tập lặp lại.
Về điều kiện thực tế, nhà trường đã có ti vi/máy chiếu/máy tính kết nối Internet; giáo viên có năng lực CNTT ở mức đáp ứng thiết kế bài giảng điện tử. Tuy nhiên chưa hình thành quy trình chuẩn để dùng CNTT rèn KNS (chọn tình huống – tổ chức tương tác – phản hồi hành vi – chuyển hóa sang thực hành đời sống), chưa có tiêu chí đánh giá hành vi theo mức độ (nhận biết – thực hiện có nhắc nhở – tự thực hiện – duy trì trong bối cảnh mới), và chưa có cơ chế phối hợp số hóa với phụ huynh (nhiệm vụ tại nhà, video phản hồi, nhật ký điện tử).
Thực tế quản lý lớp cho thấy khung thời gian 2 buổi/ngày tạo nhiều “điểm cắm” CNTT: mô phỏng tình huống an toàn khi đón – trả, clip hướng dẫn 6 bước rửa tay trước giờ ăn, trò chơi tương tác về hợp tác trong hoạt động góc, bảng kiểm điện tử cuối ngày. Đây là nền tảng để chuẩn hóa quy trình ứng dụng CNTT vào dạy KNS, bảo đảm tính liên tục giữa lớp học và gia đình.
Từ các căn cứ thực tiễn nêu trên, việc xây dựng biện pháp ứng dụng CNTT có kế hoạch, học liệu số dùng chung, quy trình tổ chức – đánh giá – phối hợp là yêu cầu cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4–5 tuổi.
Nhà trường: Được sự quan tâm chỉ đạo của Ban giám hiệu, thường xuyên khuyến khích đổi mới phương pháp dạy học, trang bị cơ bản các phương tiện CNTT như máy chiếu, tivi, máy tính, mạng Internet phục vụ giảng dạy.
Cơ sở vật chất: Lớp học rộng rãi, bố trí khoa học, có khu vực để lắp đặt và sử dụng thiết bị CNTT thuận lợi trong các hoạt động của trẻ.
Giáo viên: Đội ngũ trẻ, nhiệt tình, có tinh thần học hỏi, đã được tập huấn về kỹ năng CNTT cơ bản; có khả năng thiết kế, khai thác học liệu điện tử để phục vụ giảng dạy.
Học sinh: Trẻ 4–5 tuổi hiếu động, ham học hỏi, yêu thích hình ảnh, màu sắc, trò chơi, nên dễ hứng thú với hoạt động có ứng dụng CNTT.
Phụ huynh: Ngày càng quan tâm tới việc học và rèn kỹ năng cho con, sẵn sàng phối hợp với giáo viên, nhiều phụ huynh quen dùng mạng xã hội nên thuận lợi khi phối hợp qua CNTT.
Một số giáo viên còn lúng túng trong việc khai thác CNTT để rèn kỹ năng sống, chủ yếu dùng trình chiếu minh họa, chưa phát huy hết tính tương tác.
Nguồn học liệu số chuyên biệt cho giáo dục kỹ năng sống ở bậc mầm non còn hạn chế, nhiều khi giáo viên phải tự tìm tòi, thiết kế nên tốn nhiều thời gian.
Một số phụ huynh vẫn e ngại việc cho trẻ tiếp xúc với thiết bị CNTT, lo ảnh hưởng đến sức khỏe (mắt, thói quen sử dụng màn hình), nên chưa ủng hộ tuyệt đối.
Nhận thức và nền nếp của trẻ không đồng đều, có trẻ nhanh nhẹn, tự tin nhưng cũng có trẻ rụt rè, thụ động, gây khó khăn khi tổ chức hoạt động đồng loạt.
Trang thiết bị CNTT đôi khi chưa đủ đồng bộ, hoặc gặp sự cố kỹ thuật, làm ảnh hưởng đến tiến trình dạy học.
Để có cơ sở đánh giá đúng nhu cầu và khả năng rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ 4–5 tuổi, tôi đã tiến hành khảo sát lớp Chồi 2 (25 trẻ) vào đầu năm học 2025–2026. Nội dung khảo sát tập trung vào 5 nhóm kỹ năng cơ bản: tự phục vụ, giao tiếp – ứng xử, tự tin, hợp tác nhóm và tự bảo vệ bản thân.
|
Nội dung khảo sát |
Trẻ đạt |
Tỷ lệ (%) |
Trẻ chưa đạt |
Tỷ lệ (%) |
|
Kỹ năng tự phục vụ |
10 |
40% |
15 |
60% |
|
Kỹ năng giao tiếp – ứng xử |
9 |
36% |
16 |
64% |
|
Kỹ năng tự tin |
9 |
38% |
16 |
62% |
|
Kỹ năng hợp tác nhóm |
8 |
32% |
17 |
68% |
|
Kỹ năng tự bảo vệ bản thân |
11 |
42% |
14 |
58% |
Kết quả cho thấy đa số trẻ chưa thành thạo các kỹ năng sống cơ bản, tỷ lệ “chưa đạt” còn cao, đặc biệt ở các kỹ năng giao tiếp – ứng xử và hợp tác nhóm. Một số trẻ rụt rè, thiếu tự tin khi giao tiếp, trong khi nhiều trẻ khác còn phụ thuộc vào người lớn trong sinh hoạt hằng ngày. Điều này khẳng định sự cần thiết phải có biện pháp mới mang tính trực quan, sinh động, hấp dẫn để giúp trẻ hình thành kỹ năng.
Việc ứng dụng CNTT vào giáo dục kỹ năng sống chính là hướng đi phù hợp, giúp trẻ dễ quan sát, dễ thực hành và có cơ hội xử lý nhiều tình huống gần gũi với đời sống thông qua video, hình ảnh và trò chơi tương tác.
Việc hình thành kế hoạch là khâu đầu tiên và có vai trò quan trọng quyết định đến hiệu quả của cả quá trình giáo dục kỹ năng sống. Nếu không có kế hoạch, hoạt động sẽ diễn ra rời rạc, thiếu sự thống nhất và khó đạt kết quả bền vững. Do đó, giải pháp đầu tiên được tôi áp dụng là xây dựng kế hoạch tích hợp CNTT vào từng hoạt động rèn kỹ năng sống.
Trước hết, tôi xác định rõ vai trò của kế hoạch: giúp giáo viên chủ động lựa chọn nội dung kỹ năng phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ; đảm bảo tính liên tục, logic giữa các hoạt động trong ngày và trong các chủ đề của chương trình; đồng thời tạo điều kiện để khai thác tối đa các phương tiện CNTT sẵn có như máy chiếu, tivi, máy tính, phần mềm tương tác. Một kế hoạch khoa học còn là cơ sở để nhà trường và phụ huynh phối hợp theo dõi, hỗ trợ trẻ rèn luyện kỹ năng một cách đồng bộ.
Ngay từ đầu năm học, tôi tiến hành khảo sát thực trạng kỹ năng sống của trẻ để nắm rõ điểm mạnh và hạn chế, từ đó lựa chọn nội dung cần ưu tiên rèn luyện. Tiếp theo, tôi xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống theo từng tháng, từng chủ đề học tập. Trong mỗi chủ đề, tôi gắn ít nhất một đến hai hoạt động ứng dụng CNTT trực tiếp vào dạy kỹ năng. Ví dụ, ở chủ đề “Bản thân”, tôi thiết kế hoạt động “6 bước rửa tay sạch” thông qua video minh họa sinh động, sau đó tổ chức cho trẻ thi đua thực hành theo nhóm. Ở chủ đề “Gia đình”, tôi xây dựng bài giảng PowerPoint “Con ngoan trong gia đình” với hình ảnh các hành vi cụ thể như: tự cất đồ chơi, giúp bố mẹ gấp quần áo, chào hỏi lễ phép; trẻ sẽ chọn hành vi đúng bằng cách bấm vào hình trên màn hình.
Ngoài ra, tôi phân bổ kế hoạch sử dụng CNTT vào những khung thời gian hợp lý trong ngày như: giờ đón – trả trẻ (chiếu clip ngắn nhắc nhở kỹ năng an toàn), giờ học (trò chơi tương tác về giao tiếp), hoạt động góc (chiếu hình ảnh tình huống ứng xử), hoạt động ngoài trời (video về an toàn giao thông đơn giản). Việc lồng ghép như vậy vừa tránh lạm dụng CNTT, vừa đảm bảo trẻ được tiếp cận kỹ năng sống thường xuyên, lặp lại nhiều lần trong bối cảnh khác nhau.
Nhờ kế hoạch có định hướng, trẻ được tiếp cận kỹ năng sống một cách hệ thống, không bị chắp vá. Nhiều trẻ trước đây còn nhút nhát nay đã mạnh dạn hơn trong giao tiếp, biết chào hỏi và cảm ơn lễ phép. Trẻ cũng hứng thú hơn với các tình huống mô phỏng trên màn hình và nhanh chóng vận dụng vào thực tế. Ví dụ, sau khi xem video “Không nhận quà của người lạ”, trẻ lớp tôi đã biết trả lời “Con sẽ gọi cô hoặc gọi bố mẹ” khi được hỏi phải làm gì nếu có người lạ cho bánh kẹo. Bản thân giáo viên cũng chủ động hơn trong việc chuẩn bị bài dạy, đồng thời phụ huynh dễ dàng theo dõi và phối hợp nhờ kế hoạch rõ ràng.
Tóm lại, giải pháp xây dựng kế hoạch ứng dụng CNTT trong giáo dục kỹ năng sống đã tạo nền tảng quan trọng để các biện pháp tiếp theo được triển khai thuận lợi và hiệu quả. Đây là bước khởi đầu cần thiết, giúp hoạt động giáo dục kỹ năng sống bằng CNTT đi vào nề nếp, có hệ thống và phát huy tác dụng thiết thực đối với trẻ.
Trong giáo dục mầm non, đặc biệt là với trẻ 4–5 tuổi, khả năng tư duy trừu tượng còn hạn chế, trẻ chủ yếu tiếp nhận qua hình ảnh trực quan, âm thanh và tình huống cụ thể. Vì vậy, việc ứng dụng CNTT để tạo ra các video, hình ảnh minh họa và tình huống mô phỏng có ý nghĩa quan trọng, giúp trẻ dễ hiểu, dễ nhớ và dễ thực hành hơn so với phương pháp giảng giải thông thường. Đây là giải pháp có vai trò trung tâm trong việc nâng cao hiệu quả rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ.
Tôi thường xuyên sưu tầm hoặc tự thiết kế các video, hình ảnh tình huống gắn với từng kỹ năng cụ thể. Chẳng hạn, khi dạy kỹ năng tự bảo vệ, tôi chuẩn bị video mô tả tình huống “Người lạ cho kẹo và rủ đi theo”. Sau khi trẻ xem xong, tôi đặt câu hỏi: “Nếu là con, con sẽ làm gì?”, cho trẻ thảo luận nhóm nhỏ rồi trình bày ý kiến. Từ đó, tôi kết luận và hướng dẫn hành vi đúng: “Không nhận quà và không đi theo người lạ, hãy gọi người lớn giúp đỡ”. Với kỹ năng tự phục vụ, tôi xây dựng hình ảnh động minh họa các bước rửa tay sạch theo chuẩn y tế; trẻ vừa quan sát vừa làm theo, sau đó thi đua giữa các nhóm để tạo không khí sôi nổi. Khi rèn kỹ năng giao tiếp – ứng xử, tôi dùng tranh minh họa tình huống “Bé làm rơi đồ chơi của bạn”, yêu cầu trẻ chọn cách xử lý: xin lỗi bạn, nhặt lại đồ chơi hay bỏ đi. Mỗi trẻ tự chọn và giải thích, từ đó hình thành hành vi đúng.
Một ví dụ cụ thể khác: trong giờ làm quen văn học với truyện “Chú dê đen”, tôi lồng ghép đoạn phim hoạt hình ngắn để giáo dục trẻ kỹ năng tự tin và dũng cảm. Sau khi xem, tôi hỏi: “Điều gì làm chú dê đen khác với chú dê trắng? Con học được gì từ chú dê đen?”. Trẻ hào hứng chia sẻ và dần hình thành thói quen không sợ hãi trước khó khăn.
Trẻ hứng thú hơn khi tham gia hoạt động, mức độ chú ý cao, khả năng ghi nhớ tốt. Sau vài tuần áp dụng, nhiều trẻ đã có sự tiến bộ: biết chào hỏi lễ phép khi gặp người lớn, biết xin lỗi khi làm sai, tự tin phát biểu ý kiến trong giờ học. Các kỹ năng xử lý tình huống cũng cải thiện rõ rệt, thể hiện qua việc trẻ có thể trả lời nhanh và đúng cách khi giáo viên đưa ra tình huống giả định. Đặc biệt, phụ huynh phản hồi rằng trẻ hay kể lại các video, câu chuyện tình huống đã học ở lớp và vận dụng vào đời sống hằng ngày, ví dụ như biết rửa tay trước khi ăn cơm, biết nói “không” khi có người lạ cho quà.
Tóm lại, giải pháp sử dụng video, hình ảnh và tình huống mô phỏng không chỉ tăng sức hấp dẫn của giờ học mà còn tạo cơ hội cho trẻ được “trải nghiệm” các tình huống thực tế trong môi trường an toàn. Đây là phương pháp hiệu quả, góp phần quan trọng trong việc rèn kỹ năng sống cho trẻ 4–5 tuổi thông qua ứng dụng CNTT.
Ở lứa tuổi mầm non, trẻ tiếp thu kỹ năng không chỉ qua giờ học chính khóa mà còn thông qua mọi hoạt động sinh hoạt hằng ngày: từ đón – trả trẻ, ăn – ngủ, vệ sinh đến hoạt động vui chơi, ngoài trời. Vì vậy, việc lồng ghép CNTT vào các hoạt động quen thuộc sẽ giúp trẻ được nhắc nhở, rèn luyện kỹ năng một cách thường xuyên, liên tục và tự nhiên. Đây là giải pháp đảm bảo sự bền vững, đưa CNTT từ chỗ “minh họa” trở thành công cụ hỗ trợ trực tiếp trong rèn kỹ năng sống.
Vai trò của giải pháp là tạo ra môi trường học tập mở, trong đó trẻ có thể quan sát – thực hành – củng cố kỹ năng ngay trong những tình huống gần gũi với đời sống. CNTT cung cấp hình ảnh, âm thanh, tình huống mô phỏng để giáo viên dễ dàng lồng ghép, biến mỗi hoạt động hằng ngày thành một “bài học nhỏ về kỹ năng sống”. Nhờ vậy, trẻ không bị áp lực học tập, mà tiếp thu kỹ năng một cách nhẹ nhàng, hứng thú.
Giờ đón trẻ: Tôi chiếu clip ngắn về hành vi chào hỏi lễ phép trên màn hình ti vi lớp học. Khi phụ huynh đưa trẻ đến, trẻ nhìn thấy và chủ động thực hành hành vi chào cô, chào bố mẹ.
Hoạt động học: Trong giờ khám phá khoa học chủ đề “Bản thân”, tôi sử dụng video minh họa các bước rửa tay sạch. Trẻ vừa xem vừa thực hành theo, sau đó cùng nhau thi đua “Ai rửa tay đúng nhất”.
Hoạt động vui chơi: Ở góc phân vai “Cửa hàng”, tôi cho trẻ quan sát hình ảnh minh họa hành vi giao tiếp (biết nói “cảm ơn”, “xin mời”), rồi áp dụng vào trò chơi bán hàng. Trẻ nhập vai vừa chơi vừa thực hành kỹ năng ứng xử.
Hoạt động ngoài trời: Khi tổ chức trò chơi vận động “Qua đường an toàn”, tôi chiếu hình ảnh đèn tín hiệu giao thông. Trẻ quan sát màu đèn rồi thực hiện hành vi phù hợp (dừng lại, đi nhanh, chú ý quan sát).
Giờ ăn, ngủ, vệ sinh: Tôi thiết kế hình ảnh trực quan (poster điện tử) chiếu trên màn hình: “6 bước rửa tay”, “Ăn uống gọn gàng”, “Giữ trật tự khi ngủ”. Hằng ngày, trước giờ ăn – ngủ, trẻ xem hình ảnh rồi thực hiện theo.
Trong giờ trả trẻ, tôi dùng phần mềm PowerPoint tạo trò chơi nhanh “Hành động đúng – sai” với các hình ảnh: bé bỏ rác vào thùng, bé ném rác ra sân; bé biết đội mũ bảo hiểm, bé ngồi xe không đội mũ… Trẻ chọn đáp án bằng cách chạm tay vào màn hình. Trò chơi vừa giúp trẻ ôn luyện kỹ năng đã học, vừa tạo không khí hào hứng trước khi ra về.
Nhờ việc lồng ghép CNTT thường xuyên, trẻ dần hình thành thói quen tích cực và kỹ năng sống ổn định. Trẻ lớp tôi sau một thời gian đã biết chào hỏi lễ phép khi đến lớp, biết rửa tay đúng bước trước giờ ăn, giữ trật tự trong giờ ngủ, tự giác bỏ rác vào thùng. Hành vi của trẻ trở nên tự nhiên hơn vì được nhắc nhở qua hình ảnh, clip ngắn, trò chơi điện tử. Giáo viên cũng cảm thấy thuận lợi hơn khi sử dụng CNTT để minh họa và hướng dẫn, giảm áp lực nhắc nhở lặp đi lặp lại.
Tóm lại, giải pháp lồng ghép CNTT trong các hoạt động hằng ngày đã biến kỹ năng sống thành thói quen gần gũi, gắn bó mật thiết với sinh hoạt của trẻ. Đây là cách làm thiết thực, giúp trẻ vừa học, vừa chơi, vừa rèn kỹ năng một cách nhẹ nhàng, bền vững.
Trong giáo dục mầm non, gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên và thường xuyên nhất của trẻ. Những gì trẻ học ở trường chỉ thực sự phát huy tác dụng khi có sự củng cố và rèn luyện tại nhà. Vì vậy, việc kết hợp chặt chẽ giữa giáo viên và phụ huynh trong quá trình giáo dục kỹ năng sống là yếu tố quyết định sự thành công. Đặc biệt, trong thời đại công nghệ số, CNTT mở ra những kênh liên lạc nhanh chóng, thuận tiện và hiệu quả để gắn kết phụ huynh với nhà trường. Giáo viên không chỉ thông tin về tình hình học tập của trẻ mà còn hướng dẫn phụ huynh cách rèn kỹ năng tại nhà, cung cấp học liệu số ngắn gọn, dễ áp dụng. Ngược lại, phụ huynh có thể phản hồi kết quả bằng hình ảnh, video, tạo sự đồng hành tích cực trong quá trình giáo dục.
Thiết lập nhóm Zalo/Facebook của lớp để chia sẻ thường xuyên các clip, hình ảnh minh họa hành vi đúng: “6 bước rửa tay”, “Cách chào hỏi lễ phép”, “Không đi theo người lạ”…
Hướng dẫn phụ huynh giao nhiệm vụ nhỏ tại nhà: ví dụ cho trẻ tự dọn đồ chơi, gấp quần áo, lấy tăm cho ông bà sau bữa ăn; phụ huynh quay lại video hoặc chụp hình gửi vào nhóm.
Tổ chức hoạt động tương tác trực tuyến: sử dụng các trò chơi đơn giản trên Kahoot hoặc Quizizz, để cả phụ huynh và trẻ cùng tham gia vào buổi tối, qua đó củng cố kiến thức, kỹ năng đã học ở lớp.
Phản hồi cá nhân: Giáo viên gửi tin nhắn hoặc video khen ngợi khi trẻ thực hiện tốt, nhắc nhở nhẹ nhàng khi còn hạn chế. Cách làm này giúp trẻ có thêm động lực, đồng thời phụ huynh thấy rõ sự tiến bộ của con.
Sau khi dạy kỹ năng “Không nhận quà của người lạ” ở lớp, tôi gửi cho phụ huynh một đoạn clip ngắn nhắc lại tình huống và đề nghị họ cùng con đóng lại tình huống tại nhà, ghi hình và gửi vào nhóm lớp. Nhờ vậy, trẻ được luyện tập nhiều lần trong môi trường quen thuộc, kỹ năng được củng cố chắc chắn hơn.
Nhờ giải pháp này, phụ huynh không còn đứng ngoài quá trình giáo dục mà trở thành người bạn đồng hành cùng giáo viên. Trẻ được rèn kỹ năng cả ở trường và ở nhà nên tiến bộ nhanh, hành vi tích cực duy trì ổn định hơn. Bản thân phụ huynh cũng nhận thức rõ giá trị của kỹ năng sống, từ đó chủ động hợp tác, thường xuyên trao đổi, hỗ trợ giáo viên trong công tác giáo dục.
Tóm lại, giải pháp phối hợp với phụ huynh qua CNTT đã tạo nên cầu nối hiệu quả, biến việc giáo dục kỹ năng sống thành nhiệm vụ chung của nhà trường và gia đình. Đây là hướng đi thiết thực, phù hợp với xu thế công nghệ số, góp phần nâng cao chất lượng và tính bền vững trong rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ 4–5 tuổi.
Sau một thời gian áp dụng đồng bộ 4 giải pháp trên, việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4–5 tuổi thông qua ứng dụng CNTT tại lớp Chồi 2 đã có những chuyển biến rõ rệt:
Đối với trẻ:
Tỷ lệ trẻ đạt kỹ năng tự phục vụ tăng từ 40% lên 92%; trẻ biết tự cất đồ dùng, rửa tay đúng bước, giữ gìn vệ sinh cá nhân.
Tỷ lệ trẻ đạt kỹ năng giao tiếp – ứng xử tăng từ 36% lên 85%; nhiều trẻ chủ động chào hỏi, biết cảm ơn, xin lỗi khi cần thiết.
Tỷ lệ trẻ đạt kỹ năng tự tin tăng từ 38% lên 88%; trẻ mạnh dạn phát biểu, giới thiệu bản thân và tham gia trò chơi nhóm.
Tỷ lệ trẻ đạt kỹ năng hợp tác tăng từ 32% lên 84%; trẻ biết phân công nhiệm vụ, chia sẻ đồ chơi, hỗ trợ bạn khi chơi nhóm.
Tỷ lệ trẻ đạt kỹ năng tự bảo vệ bản thân tăng từ 42% lên 86%; trẻ biết tránh xa người lạ, biết cách nhờ người lớn giúp đỡ khi gặp nguy hiểm.
Đối với giáo viên: Kỹ năng thiết kế, khai thác và ứng dụng CNTT trong giảng dạy được nâng cao; tự tin hơn khi tổ chức các hoạt động sáng tạo, đa dạng, hấp dẫn trẻ.
Đối với phụ huynh: Nhận thức được tầm quan trọng của kỹ năng sống; tích cực phối hợp cùng giáo viên, duy trì thói quen rèn luyện kỹ năng cho con tại nhà; gắn kết chặt chẽ hơn với nhà trường.
Như vậy, việc ứng dụng CNTT đã chứng minh tính hiệu quả trong giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non, giúp các em hình thành hành vi tích cực, thói quen tốt và phát triển nhân cách toàn diện.
Qua quá trình triển khai sáng kiến, tôi rút ra một số bài học sau:
Giáo viên cần có kế hoạch rõ ràng: Mọi hoạt động phải được xây dựng thành hệ thống, có mục tiêu cụ thể và bám sát từng chủ đề của chương trình.
Ứng dụng CNTT phải phù hợp lứa tuổi: Lựa chọn hình ảnh, video, trò chơi đơn giản, sinh động, dễ hiểu, thời lượng ngắn gọn để trẻ không bị quá tải.
Không lạm dụng CNTT: Kết hợp linh hoạt giữa CNTT và hoạt động thực hành, trải nghiệm thực tế để trẻ vừa “học bằng chơi, chơi mà học” vừa được rèn luyện trực tiếp.
Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh: Thường xuyên trao đổi, hướng dẫn, động viên để phụ huynh đồng hành cùng giáo viên trong việc rèn kỹ năng sống cho trẻ.
Tự bồi dưỡng, sáng tạo: Giáo viên cần liên tục tự học, cập nhật công nghệ, sáng tạo trong thiết kế bài giảng và học liệu số để làm mới các hoạt động, giữ hứng thú cho trẻ.
Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non là nhiệm vụ quan trọng, góp phần hình thành nhân cách và chuẩn bị hành trang cho trẻ bước vào bậc học tiếp theo. Qua quá trình nghiên cứu và áp dụng đề tài “Ứng dụng CNTT để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4–5 tuổi”, tôi nhận thấy CNTT đã mang lại hiệu quả thiết thực, giúp trẻ tiếp thu kỹ năng một cách trực quan, sinh động và bền vững hơn. Các giải pháp triển khai như: xây dựng kế hoạch hệ thống, sử dụng video – tình huống mô phỏng, lồng ghép CNTT trong hoạt động hằng ngày và phối hợp với phụ huynh qua CNTT đã đem lại sự thay đổi rõ rệt về hành vi và thói quen của trẻ. Kết quả cho thấy trẻ mạnh dạn, tự tin hơn, biết tự phục vụ, giao tiếp lễ phép, hợp tác trong nhóm và biết tự bảo vệ mình trong các tình huống đơn giản. Điều đó khẳng định tính đúng đắn, ý nghĩa và khả năng ứng dụng rộng rãi của sáng kiến trong thực tiễn.
Đối với nhà trường: Cần quan tâm bổ sung thêm cơ sở vật chất, thiết bị CNTT hiện đại và đồng bộ; thường xuyên tổ chức tập huấn cho giáo viên về ứng dụng CNTT trong giảng dạy và rèn kỹ năng sống.
Đối với giáo viên: Chủ động nghiên cứu, sáng tạo, linh hoạt trong thiết kế và tổ chức các hoạt động ứng dụng CNTT; kết hợp CNTT với các phương pháp trải nghiệm, trò chơi để phát huy tối đa hiệu quả giáo dục.
Đối với phụ huynh: Phối hợp tích cực với giáo viên trong việc rèn kỹ năng sống cho trẻ tại nhà; đồng thời khuyến khích, tạo điều kiện cho trẻ tham gia các hoạt động trải nghiệm, vừa học vừa thực hành.
Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo: Tổ chức chuyên đề, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm về ứng dụng CNTT trong giáo dục mầm non; tạo cơ hội cho giáo viên được giao lưu, học hỏi, nâng cao chuyên môn.
Đây là Sáng kiến mới 100%, do thầy Lê Hồng Minh thiết kế nhằm hỗ trợ miễn phí cho giáo viên phục vụ công việc dạy học và được đăng tải độc quyền trên website bienphap.vn và được công ty DMCA bảo mật quyền sở hữu trí tuệ. Thầy nghiêm cấm tất cả mọi người không được phép chia sẻ lại hoặc buôn bán trên tất cả các trang mạng xã hội dưới bất cứ hình thức nào!
Ứng dụng chuyển đổi số để hình thành biểu tượng số lượng, con số, phép đếm cho trẻ 4–5 tuổi
06/08/2025 16:15
Ứng dụng chuyển đổi số để hình thành biểu tượng số lượng, con số, phép đếm cho trẻ 4–5 tuổi là một sáng kiến do thầy Lê Hồng Minh thiết kế mới, được đăng tải độc quyền lên website bienphap.vn nhằm hỗ trợ miễn phí cho thầy cô thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học của mình.
Xây dựng đội ngũ giáo viên mầm non thích ứng với đổi mới giáo dục trong thời đại công nghệ
28/07/2025 14:54
Xây dựng đội ngũ giáo viên mầm non thích ứng với đổi mới giáo dục trong thời đại công nghệ là một sáng kiến do thầy Lê Hồng Minh thiết kế mới, được đăng tải độc quyền lên website bienphap.vn nhằm hỗ trợ miễn phí cho thầy cô thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học của mình.
Một số biện pháp giúp trẻ 4 – 5 tuổi hứng thú khi làm quen với Toán
27/07/2025 15:19
Một số biện pháp giúp trẻ 4 – 5 tuổi hứng thú khi làm quen với Toán là một sáng kiến do thầy Lê Hồng Minh thiết kế mới, được đăng tải độc quyền lên website bienphap.vn nhằm hỗ trợ miễn phí cho thầy cô thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học của mình.